(۳۴۲۸) سوال: قطعه زمینی داشتم و در آن مسجدی را برای پسر فوت شده‌ام بنا نمودم، آیا این کار جایز است؟ و اگر تابلوی بر درِ مسجد نصب کنم و بر آن بنویسم مسجد فلانی Ë آیا این کار جایز است؟ لطفاً پاسخ دهید. جزاکم الله خیرا.
جواب:
بنا نمودن مسجد از بهترین طاعات است که به وسیله‌ی آن انسان به الله B نزدیک می‌شود و از پیامبر ﷺ وارد شده که فرمودند: «من بنى مسجدا بنى الله له مثله في الجنة» يعني: (کسی که مسجدی را بنا نماید الله ﷻ برای او مثل آن مسجد را در بهشت بنا می‌کند).
اما آیا مستحب و مشروع است که برای مردگان مساجدی را بنا نماییم یا اینکه آن را برای خود بنا نموده و برای مردگان دعا نماییم؟ جواب این است که مساجد را برای خود بنا نمایید؛ زیرا ما محتاج عمل نیک هستیم.
اما برای اموات پیامبر ﷺ ما را راهنمایی نموده که چه کاری در حق آن‌ها انجام دهیم، پیامبر ﷺ می‌فرماید: «إِذَا مَاتَ الإنْسَانُ انْقَطَعَ عنْه عَمَلُهُ إِلَّا مِن ثَلَاثَةٍ: إِلَّا مِن صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو له.» يعني: (هرگاه فرزند آدم بميرد عمل او قطع می‌شود مگر از سه چيز: صدقه‌ی جاريه، علمی که از آن سود برده شود یا فرزند صالحی که برای او دعا کند).
رسول الله ﷺ به دعا نمودن راهنمایی نمودند نه اینکه عمل نیکی برای او انجام داده شود در حالی که سیاق حدیث در بحث عمل است و اگر عمل برای مردگان از امور مشروع بود رسول الله ﷺ به آن راهنمایی می‌نمودند ولی زمانی که می‌گوییم: از امور مشروع نیست منظورمان این نیست که این کار حرام است؛ زیرا سنت دلالت بر جایز بودن آن می‌دهد و در حدیث صحیحی وارد شده است که: «مردی به پیامبر ﷺ گفتند: مادرم ناگهانی دچار مرگ شدند و گمان می‌‌کنم اگر صحبت می‌‌کردند صدقه می‌‌دادند، آیا برای او پاداش وجود دارد اگر از جانب او صدقه دهم، فرمودند: بله.»
و همچنین به سعد بن عباده Ð اجازه دادند که درخت نخلش در مدینه را به عنوان صدقه‌ای از جانب مادرش بدهد.
و آنچه بر سوال این برادر که مسجدی را برای فرزند فوت شده‌اش قرارداد مترتب می‌شود این است که آیا می‌توانیم بگوییم که جایز نیست فرزند فوت شده‌اش را به این مسجد بدون بقیه‌ی برادرانش اگر برای او برادری وجود دارد، تخصیص دهد ؛ زیرا پیامبر ﷺ فرمودند: «اتقوا الله واعدل وبين اولادكم» یعنی: (تقوای الله را پیشه نمایید و بین فرزندانتان عدالت را برقرار کنید). یا اینکه بگوییم عدالت در امور دنیا واجب است اما در امور آخرت عدالت در آن واجب نیست؟ اولی نزد من به صحت نزدیک‌تر است. و اینکه هیچکس از فرزندانش را با اعمال نیک بدون دیگر فرزندان تخصیص ندهد؛ زیرا داخل فرموده‌ی رسول الله ﷺ می‌شود: «اتقوا الله واعدل وبين اولادكم». و همچنین وارد فرموده‌اش به بشیربن سعد Ð می‌شود زمانی که خواست رسول الله ﷺ را بر هدیه‌‌اش به پسرش نعمان گواه قرار دهد رسول الله ﷺ به او فرمود: به همه‌ی آن‌ها مثل او دادی؟ گفت: خیر! فرمود: مرا گواه نگیر؛ چرا که من بر ظلم گواه نیستم.
خلاصه به این مرد می‌گوییم شایسته است که مسجد و ثوابش را برای خود قرار دهی و دعا مردن برای فرزندت بهتر از این است که این مسجد را برایش قرار دهی.
اما در ادامه‌ی سوالش که گفت بر روی آن مسجد نوشته است این مسجد فلانی فرزند فلانی است از جهتی خوب و از جهتی بد است، اما خوب بودنش از این جهت است که هرگاه مردم این اسم را مشاهده نمودند برای کسی که آن را بنا نموده دعا می‌کنند و می‌گویند: الله B کسی را که این مسجد را بنا نموده بیامرزد و پاداش نیک دهد و شبیه این دعاها. اما از این جهت بد است که ترس آن می‌رود که ریا در آن باشد یعنی این کار را انجام داده تا اینکه در بین مردم ریاکاری نماید و زمانی که ریا وارد عملی شود آن را از بین می‌برد، در صحیح مسلم از ابوهریره وارد شده که رسول الله ﷺ می‌فرماید: «قال الله تبارك وتعالى: انا أغنى الشركاء عن الشرك من عمل عملا أشرك فيه معي غيري تركته وشركه»[۷] یعنی: (الله تبارک و تعالی می‌فرماید: من بی نیازترین شریکان از شرک هستم و هر کسی که عملی را انجام دهد که در آن همراه من دیگری را شریک سازد او و شرکش را رها می‌نمایم.)
