(۱۱۱۸) سوال: جناب شیخ، در حدیث است که روزی پیامبرﷺ از منبر بالا رفت و سه بار آمین گفت. صحابه سبب آمین گفتنش را پرسیدند. این حدیث را بیان کرده و بفرمایید که معنایش چیست؟

جواب:

حدیث این است: «رسول اللهﷺ بالای منبر رفت. پس گفت: آمین، آمین،آمین. از ایشان سبب آمین گفتنش را پرسیدند. فرمود: جبرئیل نزد من آمد و گفت: پوزه‌اش به خاک مالیده شود کسی که اسم تو نزد او ذکر شود، اما صلوات نفرستد. بگو: آمین. پس آمین گفتم. سپس گفت: پوزه‌اش به خاک مالیده شود کسی که رمضان را دریابد، اما مورد بخشش قرار نگیرد. بگو: آمین. من آمین گفتم. سپس گفت: پوزه‌اش به خاک مالیده شود کسی که دوران پیریِ پدر و مادرش را دریابد، اما باعث وارد شدنش به بهشت نشوند. بگو: آمین. پس آمین گفتم».[۱] معنی حدیث نیز واضح است.

جمله‌ی اول درباره‌ی شخصی است که اسم پیامبرﷺ نزد او ذکر شود، اما صلوات نفرستد. این حدیث دلالت دارد که صلوات فرستادن بر پیامبرﷺ هنگامی که نام ایشان ذکر می‌شود، واجب است. اگر انسان صلوات نفرستد، مستحق این است که بر علیه او این دعا گفته شود: پوزه‌اش به خاک مالیده شود؛ یعنی در خاک و گِل بیفتد. این کنایه از ذلیل و خوار شدن است.

اما جمله‌ی دوم یعنی کسی که  رمضان را در یابد، اما مورد بخشش قرار نگیرد؛ به خاطر این است که در روزه گرفتن و قیام شب‌های رمضان سهل انگاری می‌کند. زیرا کسی که ماه رمضان را از روی ایمان و احتساب پاداش روزه بگیرد، گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود. نیز کسی که شب‌های رمضان را از روی ایمان و احتساب پاداش، به نماز ایستد، گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود. بنا بر این در صورتی که سهل انگاری کند و این کارها را انجام ندهد، به این ثواب عظیم دست نمی‌یابد و از کسانی قرار می‌گیرد که ذلیل خواهند بود.

سومی‌شخصی است که پدر و مادر یا یکی از آنها را در پیری دریابد، اما سبب وارد شدنش به بهشت نشوند. یعنی برّ والدینش را که سبب وارد شدن به بهشت می‌شود، به جای نیاورد. این شخص نیز از جمله‌ی کسانی است که جبرئیل عَلَيْهِ‌السَّلَام بر علیه او دعا کرد و پیامبرﷺ آمین گفت که حقیر و ذلیل گردد.

***

^[۱]  حدیث با این لفظ در سنن ترمذی، کتاب الدعوات، باب قول رسول اللهﷺ رغم أنف رجل، شماره (۳۵۴۵) است و ترمذی در مورد آن می‌گوید: حسن غریب است. همچنین بزّار از انس بن مالک رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ (ج۴ ص۲۴۰، حدیث شماره: ۱۴۰۵) با این لفظ روایت کرده است: «صَعِدَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْمِنْبَرَ، فَقَالَ: «آمِينَ آمِينَ آمِينَ»، فَلَمَّا نَزَلَ قِيلَ لَهُ، فَقَالَ: ” أَتَانِي جِبْرِيلُ، فَقَالَ: ‌رَغِمَ ‌أَنْفُ رَجُلٍ أَدْرَكَ رَمَضَانَ فَلَمْ يُغْفَرْ لَهُ أَوْ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ، قُلْ: آمِينَ، فَقُلْتُ: آمِينَ، وَرَغِمَ أَنْفُ رَجُلٍ أَدْرَكَ وَالِدَيْهِ فَلَمْ يُدْخِلَاهُ الْجَنَّةَ أَوْ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ، قُلْ: آمِينَ، قُلْتُ: آمِينَ، وَرَجُلٌ ذُكِرْتَ عِنْدَهُ فَلَمْ يُصَلِّ عَلَيْكَ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ، قُلْ: آمِينَ، فَقُلْتُ: آمِينَ».