(۶۶۵۵) سوال: بعضی خواهران می‌گویند در یاد کردن چیزی که در زنی دیگر وجود دارد و به آن متصف است در حال غیاب او اشکالی ندارد و تفاوتی نمی‌کند که در مورد خوبی اخلاق او باشد یا بدی اخلاقش؟

جواب:

ستودن شخصی به آنچه متصف می‌باشد در حال غیاب او، خوب و نیک است اما عیب جویی کردن از او با آنچه که به آن متصف است، حرام می‌باشد چون از غیبت می‌باشد و غیبت از گناهان کبیره است و الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در کتاب خود از آن نهی کرده و آن به قبیح‌ترین مثال تشبیه کرده و فرموده است: {وَلَا یَغۡتَب بَّعۡضُكُم بَعۡضًاۚ أَیُحِبُّ أَحَدُكُمۡ أَن یَأۡكُلَ لَحۡمَ أَخِیهِ مَیۡتࣰا فَكَرِهۡتُمُوهُ} [سوره الحجرات: ۱۲]: ( و بعضی از شما بعضی دیگر را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادرش را در حالی‌که مرده است، بخورد؟! پس (البته) آن را ناپسند دارید. (

 از رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم وقتی در مورد غیبت سوال شد، فرمودند: «ذِكْرُكَ أَخَاكَ بِمَا يَكْرَهُ»[۱]: (ياد كردن برادرت از آنچه كه برايش ناخوشايند است) لذا جایز نیست که در غیاب کسی با وصفی که از آن خوشش نمی‌آید، یاد شود مگر به خاطر نصیحت مخاطب باشد که در این صورت اشکالی ندارد صفاتی که خوشش نمی‌آید برای دیگری ذکر گردد و مثال آن فاطمه دختر قیس  رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا است که از رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم در مورد سه نفر از مسلمانان که از او خواستگاری کرده بودند، مشورت گرفت یعنی أبوجهم رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ و معاویة رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ و اسامة بن زید رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمود: «أَمَّا أَبُو جَهْمٍ، فَلَا يَضَعُ عَصَاهُ عَنْ عَاتِقِهِ»: (اما ابوجهم، عصایش را از سر دوشش پایین نمی‌آورد) اشاره به کتک زدن زیاد به زنان دارد یعنی او با عصا به آن‌ها کتک می‌زند یا اشاره به این دارد که بسیار مسافرت می‌کند چون غالبا (مخصوصا) در گذشته در مسافرت با شتر عصا حمل می‌کردند: «وَأَمَّا مُعَاوِيَةُ فَصُعْلُوكٌ لَا مَالَ لَهُ، انْكِحِي أُسَامَةَ بْنَ زَيْدٍ»[۲]: (و معاویه فقیر است و مالی ندارد؛ با اسامه بن زید ازدواج کن) لذا رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ابوجهم رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ و معاویه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ را به صفتی که خوششان نمی‌آید وصف نمود ولی این به خاطر نصیحت بود و آنچه در تاریخ امت‌ها و کتاب‌های رجال حدیث از عیب گرفتن دیگران وجود دارد، بر همین حمل می‌گردد زیرا به خاطر نصیحت برای الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و کتاب او و رسولش و امامان مسلمانان و عوام مردم می‌باشد.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] صحيح مسلم: كتاب الطلاق، باب المطلقة ثلاثا لا نفقة لها، شماره (١٤٨٠).