(۶۰۸۱) حکم عمل نکردن به قسم

(۶۰۸۱) سوال: شیخ بزرگوار! قسم‌‌های زیادی را یاد نمودم و نمی‌‌توانم آن‌‌ها را بشمارم و به هیچکدام عمل نکردم؛ حکم آن چیست؟

جواب:

به این سؤال کننده و دیگر شنوندگان این برنامه توصیه می‌‌کنم که زیاد قسم یاد نکنند و تا جایی که می‌‌توانند آن را کاهش دهند. گروهی از اهل علم فرموده‌‌ی الله À: {وَاحْفَظُوا أَيْمَانَكُمْ}[المائدة: ۸۹]: (و قسم‌‌های خود را حفظ کنید) را این‌‌گونه تفسیر نموده‌‌اند یعنی زیاد به الله À قسم یاد نکنید. انسان هرگاه بر چیزی تصمیم قطعی گرفت می‌‌تواند بدون قسم آن را انجام دهد. اگر فرض شود که قسم یاد نماید همیشه (إن شاء الله) را بر زبان خود جاری سازد، زیرا هر کسی بر چیزی قسم یاد نمود و همراه قسم خود إن شاء الله گفت، قسم گیر نمی‌‌شود؛ همان‌‌طور که رسول الله ﷺ خبر داده است[۱]. رسول الله ﷺ برای ما داستان سلیمان بن داود Â را ذکر نموده که گفتند: به الله قسم امشب با نود زن همبستر خواهم تا از هر کدام بچه‌‌ای متولد شود و در راه الله À بجنگند. دلیل قسم یاد نکردن او به خاطر شهوت نبود بلکه به خاطر این بود که از کمر او فرزندانی متولد شوند که در راه الله À بجنگند. هر چند که اگر انسان به قصد شهوت با همسرش همبستر شود پاداش دارد. به دلیل فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «وفي بضع أحدكم صدقة»: (و در همبستری شما با همسرانتان صدقه است) گفتند: ‌ای رسول الله ﷺ! مگر بر آورده نمودن شهوت برای ما پاداش دارد؟ فرمود: «نعم، أرأیتم لو وضعها فی حرام أکان علیه وزر؟ »: (بله، آیا اگر کسی آن را از راه حرام برآورده کند گنهکار نمی‌‌شود؟ ) گفتند: بله، فرمود: «کذلك إذا وضعها في الحلال كان له أجر»: (بنابراین اگر از راه حلال آن را برآورده سازد برایش پاداش دارد). مهم اینکه به سلیمان بن داود Â هنگامی که قسم یاد نمود گفته شد: بگو: إن شاء الله، اما با تکیه به قاطعیتی که داشت نگفت. بنابراین الله À برای او میسر نمود در آن شب با نود زن همبستر شود اما فقط از یکی از آن‌‌ها نصف انسان به دنیا آمد تا اینکه الله À به او نشان دهد که امر به مشیئت او است، به همین دلیل رسول الله ﷺ می‌‌فرماید: «فلو قال: إن شاء الله لم یحنث، وکان درکا لحاجته، ولقاتلوا في سبیل الله»[۲]: (اگر إن شاء الله می‌‌گفت قسم گیر نمی‌‌شد و به آنچه می‌‌خواست می‌‌رسید) و در برخی الفاظ آمده: «ولجاهدوا في سبیل الله»[۳]: (و در راه الله جهاد می‌‌کردند) لذا زبان خود را هرگاه قسم یاد می‌‌کنی بر گفتن: إن شاء الله عادت بده تا اینکه دو فایده ببری:

اول: حاصل شدن مقصود، زیرا حاصل شدن مقصود با گفتن إن شاء الله، نزدیک‌‌تر می‌‌شود از اینکه إن شاء الله نگویی.

دوم: اگر آنچه به آن قسم یاد نمودی حاصل نشد بر تو کفاره لازم نیست، زیرا امر را به مشیئت الله À واگذار نمودی و مشیئت الله À بالای همه چیز است و اگر الله À بخواهد بشود، می‌‌شود.

این سؤال کننده که می‌‌گوید: قسم‌‌های زیادی دارد و نمی‌‌داند چقدر است. می‌‌گوییم: اول: باید بدانیم آیا این قسم‌‌ها بر چیزی در آینده بوده یا در گذشته؟ آیا در این قسم‌‌ها إن شاء الله گفته یا خیر؟ آیا این قسم‌‌های مکرر بر یک چیز بوده یا چند چیز؟ نیاز است همه‌‌ی این امور را بدانیم. اگر جواب این سؤالات را دارد آن را به برنامه ارائه دهد تا اینکه پاسخش مشخص باشد و نه او و نه شنودگان دچار سردرگمی نشوند.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] بخاری: کتاب الکفارات، باب الاستثناء فی الأیمان، شمارهی (۶۳۴۱) و مسلم: کتاب الأیمان، باب الإستثناء، شمارهی (۱۶۵۴).

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: فضيلة الشيخ حلفت أيمانا كثيرة ولا أستطيع حصرها، ولم أنفذ منها شيئًا، فما حكم ذلك مأجورين؟

فأجاب -رحمه الله تعالى -: أشير على هذا السائل وعلى غيره من المستمعين إلى هذا البرنامج ألا يكثروا الأيمان، وأن يقللوا منها ما استطاعوا، وقد فسَّرَ قوم من أهل العلم قول الله تعالى: ﴿وَاحْفَظُوا أَيْمَنَكُمْ﴾ [المائدة: ٨٩] بأن المعنى : لا تكثروا الخلف بالله، والإنسان إذا عزم على الشيء فيمكنه أن يقوم به بدون يمين، وإذا قدر أنه حلف فليجعل على لسانه دائما قول: إن شاء الله، فإن من حلف على شيء وقال: إن شاء الله لم يحنث؛ كما أخبر بذلك النبي صلى الله عليه وسلم، وقد ذكر لنا رسول الله -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- قصة سليمان بن داود عليه الصلاة والسلام وأنه قال: والله لَطُوفَنَّ الليلة على تسعين امرأةً، تَلِدُ كل واحدة منهنَّ غلامًا يُقاتِلُ في سبيل الله. لم يحلف من أجل نيل شهوته، لكن لأجل أن يخرج من صُلْبِه أَغْلِمَة يقاتلون في سبيل الله، على أن الإنسان إذا نال شهوته من أهله فله فيها أجر؛ لقول النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلَّمَ-: «وفي بُضْعِ أَحَدِكُمْ صَدَقَةٌ». قالوا: يا رسول الله، أيأتي أحدنا شهوته ويكون له فيها أجر؟ قال: «نَعَمْ، أَرَأَيْتُمْ لَو وَضَعَهَا فِي حَرَامِ أَكَانَ عليه وزر؟» قالوا: نعم. قال: كَذَلِكَ إذا وَضَعَهَا في الحلالِ كانَ له أَجْرٌ». المهم أن سليمان بن داود قيل له لما حلف هذا اليمين قل إن شاء الله. فلم يقل: إن شاء الله؛ اعتمادًا على ما في قلبه من العزيمة؛ لأنه عازم، فيسر الله له أن طاف على تسعين امرأة في تلك الليلة، ولم يلد منهنَّ إلا واحدة، ولدتْ شِقّ إنسان؛ نصف إنسان، لِيُرِيَهُ الله -عز وجل- أن الأمر بمشيئة الله عز وجل. ولهذا قال النبي عليه الصلاة والسلام لو قال إن شاءَ اللهُ لم يَحْنَتْ وَكَانَ دَرَكًا ليمينه وفي بعض الألفاظ: «جَاهَدُوا فِي سَبيل الله». فاجعَلْ على لسانك قول: إن شاء الله كلما حلفت لتستفيد منها فائدتين عظيمتين:

الفائدة الأولى: حُصُول المقصود؛ لأن حصول المقصود مع قول: إن شاء الله أقرب من حصوله إذا لم تقل: إن شاء الله.

الثانية: أنه لو لم يَحْصُل لك ما حلفت عليه لم يكن عليك كَفَّارة؛ لأنك ربطت الأمر بمشيئة الله ومشيئة الله تعالى فوق كل شيء ولو شاء الله أن يكون لك لكان.

وهذا السائل الذي يقول : لديه أحلاف كثيرة لا يدري ما هي نقول: أولا: لا بد أن نعرف هذه الأيمان هل هي على شيء في المستقبل أو على شيء ماضي؟ وهل قال فيها: إن شاء الله أو لم يقل ؟ وهل هي أيمان مكررة على شيء واحد، أم أنها يمين واحدة مكررة على أشياء؟ كل هذه أمور لا بد أن نعرف عنها، فإذا كان لديه جواب على هذه التساؤلات فليقدمه إلى البرنامج من أجل أن يكون الجواب محددًا حتى لا يضيع هو ولا السامعون فيما نقول.