(۲۵۷۷) سوال: سنت‌‌های رواتب کدام است؟ آیا نماز جمعه سنت قبلیه دارد؟

جواب:

سنت‌‌های رواتب دوازده رکعت هستند: چهار رکعت قبل از ظهر با دوسلام، ‌ام المؤمنین عایشه È می‌‌گوید: «کان النبی ﷺ لا یدع أربعا قبل الظهر»[۱](رسول الله ﷺ چهار رکعت قبل از ظهر را رها نمی‌‌کردند) و دو رکعت بعد از ظهر، دو رکعت بعد از مغرب، دو رکعت بعد از عشا، دو رکعت قبل از نماز صبح، که این دوازده رکعت را هرکسی در  روز بخواند، الله À برای او خانه‌‌ای را در بهشت بنا می‌‌کند.

و مؤکدترین این رواتب سنت قبل از نماز صبح است و دارای خصوصیاتی است که از دیگر سنت‌‌ها متمایز می‌‌شود:

اول: پر فضیلت‌‌ترین رواتب است.

دوم: پیامبر ﷺ آن را نه در سفر و نه در غیر سفر ترک نکردند.

سوم: سنت است که سبک خوانده شود، تا جاییکه‌ام المؤمنین عایشه È گفتند: «حتی إنی أقول: أقرأ بأم القرآن»[۲](تا جاییکه می‌_‌گویم: فقط سوره‌‌ی فاتحه را می‌‌خواند).

چهارم: سنت است چیز مشخصی در آن خوانده شود: خواندن سوره‌‌ی کافرون به همراه سوره‌‌ی فاتحه در رکعت اول و خواندن سوره‌‌ی اخلاص به همرا سوره‌‌ی فاتحه در رکعت دوم. یا در رکعت اول: همراه با سوره‌‌ی فاتحه، آیه‌‌ی ۱۳۶ سوره‌‌ی بقره و در رکعت دوم همراه با سوره‌‌ی فاتحه آیه‌‌ی ۶۴ سوره‌‌ی آل عمران خوانده شود.

پنجم: از دنیا و آنچه در دنیا است بهتر است، همانطور که پیامبر ﷺ فرمود. لذا این سنت‌‌ها دوازده رکعت هستند.

اما جمعه بعد از آن راتبه وجود دارد و قبل از آن راتبه‌‌ای نیست، زیرا مردم می‌‌آیند و هر قدر که الله می‌‌خواهد نماز می‌‌خوانند و تا آمدن امام قرآن می‌‌خوانند، لذا قبل از آن راتبه‌‌ای وجود ندارد.

اما راتبه‌‌ای که بعد از آن است،  ابن عمر Ç می‌‌گوید: پیامبر ﷺ: «کان یصلی بعدها رکعتین فی بیته»[۳](بعد از نماز جمعه دو رکعت را در خانه می‌‌خواندند) و از پیامبر ﷺ به صحت رسیده که فرمود: «إذا صلی أحدکم الجمعة، فلیصل بعدها أربعا»[۴](هرگاه یکی از شما نماز جمعه را خواند، بعد از آن چهار رکعت بخواند) برخی از علما می‌‌گویند: قول بر فعل مقدم است، لذا راتبه‌‌ی جمعه چهار رکعت است.

برخی نیز می‌‌گویند: اگر در مسجد خواند، چهار رکعت است و اگر در خانه خواند، دو رکعت است. و قولی را حمل کردند بر زمانی که در مسجد باشند و قول دیگر را بر زمانی که در خانه باشد.

برخی می‌‌گویند: هم به قول و هم به فعل عمل می‌‌کنیم و می‌‌گوییم: شش رکعت می‌‌خواند.

قول نزدیکتر نزد من -الله اعلم- قول دوم است، و آن اینکه اگر در مسجد خواند چهار رکعت و اگر در خانه خواند، دو رکعت است و اگر چه در خانه چهار رکعت خواند و گفت که این کار را برای اجرای دستور پیامبر ﷺ انجام می‌‌دهم. لذا هرکس که چهار رکعت را بخواند، دو رکعت را نیز ضرورتا خوانده است.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] بخاری: کتاب الجمعة، باب الصلاة بعد الجمعة وقبلها، شماره­ی (۹۳۷)، و مسلم: کتاب صلاة المسافرین و قصرها، باب الصلاة بعد الجمعة، شماره­ی(۸۸۲).

[۴] مسلم: کتاب صلاة المسافرین و قصرها، باب فضل السنن الراتبة قبل الفرائض وبعدهن، و بیان عددهن، شماره­ی (۷۲۸).