(۱۹۰۳) سوال: جناب شیخ می‌دانید که خورشید بر بعضی از  بخش‌های زمین نمی‌تابد مگر وقت کمی سپس غایب می‌شود ‌پس برای کسي که به آن‌جا می‌رود اوقات نماز و روزه اش را چه بکند؟ با وجود این که این سرزمین‌های کفر است و اوقات و تحرکات خورشید را وقتی بر آنها ظاهر هست نمی‌دانند ما را راهنمایی کنید جزاکم الله خیرا.

جواب:

حکم این گروه از مردم مانند کسانی هستند که دجال می‌آید و رسول اللهﷺ برای اصحابش تعریف می‌کند که دجال چه مدت در زمین می‌ماند: «أَرْبَعُونَ يَوْمًا، يَوْمٌ كَسَنَةٍ، وَيَوْمٌ كَشَهْرٍ، وَيَوْمٌ كَجُمُعَةٍ، وَسَائِرُ أَيَّامِهِ كَأَيَّامِكُمْ “. قُلْنَا : يَا رَسُولَ اللَّهِ، فَذَلِكَ الْيَوْمُ الَّذِي كَسَنَةٍ، أَتَكْفِينَا فِيهِ صَلَاةُ يَوْمٍ ؟ قَالَ : ” لَا، اقْدُرُوا لَهُ قَدْرَهُ»[۱] (چهل روز در روی زمین می‌ماند؛ اما نخستین روز او برابر با یک سال است و دومین روز او برابر با یک ماه و سومین روز او برابر با یک هفته و بقیه‌ی روزها مانند روزهای معمولی خواهد بود، عرض کردیم: ای رسول اللهﷺ در آن روز که با یک سال برابر است ما نماز یک روز را بخوانیم؟ رسول اللهﷺ فرمود: «خیر» بلکه اوقات را تخمین زده و نمازهای یک سال را کامل ادا کنید) برای همین روزی که مانند یک سال می‌باشد نماز‌های آن نیز نمازهای یک سال کامل است یعنی به اندازه‌ی سالی که در آن شب و روز ۲۴ ساعت می‌باشد است.

برای همین به قومی که سوال کننده به آن اشاره کرد می‌گوییم: نمازها و ماه‌ها را بر اساس آنچه مشهور است حساب کنید سپس عبادت خود را بر آن بنا کنید ولی بر چه اساسی اندازه بگیرند؟ بر خط مکه؟ بر خط استوا که زمان شب ۱۲ ساعت و زمان روز ۱۲ باشد؟ یا نزدیک‌ترین جایی که در آن شب و روز وجود دارد؟ همه‌ی اینها را علما گفته‌اند بعضی گفته‌اند که براساس خط استوا که در کل سال شب و روز آن ۱۲ ساعت است و بعضی گفته‌اند که براساس خط مکه زیرا مکه ام القری است و وسط زمین است و بعضی گفته‌اند که به نزدیک ترین بلاد به آن حال چه شب آن طولانی تر باشد یا کوتاه‌تر باشد مادامی که در ۲۴ ساعت شب و روز دارد.این نزد من به ثواب نزدیک‌تر است زیرا که آن به طبیعت زمین نزدیک‌تر می‌باشد چون این که اطراف آن است به اوقات آن نزدیکتر از آن است که از آن دور می‌باشد‌.

سپس وقفه‌ای می‌زنم برای این که بیان کنم فرق بین منهج تلقی از شرع بین صحابه و کسانی که بعد از ایشان آمدند:

اولا: صحابه زمانی که رسول اللهﷺ فرمود که دجال در زمین ۴۰ روز می‌ماند که یک روز آن مانند یک سال و یک روز آن مانند یک ماه و یک روز آن مانند یک هفته است هیچ کدام از آن ها فکر نکرد که سوال کند جریان خورشید در یک روز چگونه می‌باشد؟ آیا خورشید نگه داشته می‌شود یا حرکتش کند می‌شود یا چه و چه؟ در صورتی که در ذهن بسیاری از مردم قبل از سوالی که صحابه پرسیدند این سوال می‌آمد ولی صحابه به این امر اهتمام ندادند بلکه به امر مهمتر توجه کردند که آن سوال از دینشان بود و برای همین برای انسان شایسته است که در این امور و مشابه آن موقف آنها مانند موقف شخص مسلمان تسلیم شده‌ای باشد که هیچ شک و تردیدی ندارد.

دوما: صحابه زمانی که رسول اللهﷺ این را برایشان تعریف کرد لحظه‌ای شک نکردند و انگار که این امر الان واقع شده است و برای همین از نماز سوال کردند و وقوع آن را دور ندیدند بلکه آن را جلوی چشم خود دیدند و این دلالت بر قوت تسلیم بودنشان در برابر شرع می‌دهد و ایشان در تنفید امر اللهÀ و رسول اللهﷺ صبر نمی‌کردند و به هیچ چیز به مانند دینشان اهتمام نمی‌دانند.

و این مانند استسلام و انقیاد زنان صحابه است زمانی که رسول اللهﷺ در یکی از عیدها برای ایشان صحبت کرد و فرمود: «يَا مَعْشَرَ النِّسَاءِ، تَصَدَّقْنَ ؛ فَإِنِّي رَأَيْتُكُنَّ أَكْثَرَ أَهْلِ النَّارِ»[۲] (ای گروه زنان صدقه دهید که همانا دیدم اکثر اهل جهنم از شما هستند) پس ایشان چه کردند؟ و با زیورآلاتی که در دست، گوش و سینه‌هایشان بود صدقه دادند پس یکی، انگشترش یا حلقه‌اش یا گوشواره‌اش را بیرون می‌آوردند و در لباس بلال می‌انداختند. و از الله می‌خواهیم که اتباع از صحابه و گرفتن منهج درستشان که صراط مستقیم است را روزی ما کند.

وخلاصه‌ی جواب بر سوالی که سؤال کننده برای آن گروه پرسید این است که بر اساس نزدیک‌ترنی سرزمینی که در ۲۴ ساعت آن شب و روز وجود دارد حساب کنند.

[۱] رواه مسلم (٢٩٣٧).

[۲] رواه البخاری (۱۴۶۲) و مسلم (۷۹).