(۱۳۶۰) سوال: آیا تراشیدن ریش از گناهان کبیره است؟ آیا حدیثی از رسول الله À وجود دارد که بیانگر مجازات سخت برای کسی که ریش خود را می‌تراشد باشد؟

جواب:

تراشیدن ریش از گناهان کبیره است زیرا افرادی که مرتکب آن می‌شوند بر آن اصرار می‌ورزند، یعنی آن را تکرار می‌کنند و آشکارا با سنت رسول الله ﷺ مخالفت می‌کنند. بدین خاطر است که تراشیدن ریش به سبب اصرار ورزیدن بر آن، جزو گناهان کبیره است. احادیثی که در این زمینه وارد شده، عبارت‌اند از:

اول: رسول الله ﷺ خبر داده‌اند که گذاشتن ریش از جمله فطرت است؛ یعنی رها کردن ریش از امور فطری است لذا کسی که آن را بتراشد با فطرت که انسان بر آن سرشته شده مخالفت کرده است.

دوم: رسول الله ﷺ خبر داده است که تراشیدن ریش، روش مجوسیان و مشرکان است و ما نیز دستور داریم که با آنان و بلکه با هر کافری، مخالفت کنیم؛ زیرا رسول الله ﷺ فرمود: «مَن تَشَبَّهَ بِقومٍ فهُوَ مِنهُم»[۱] : (هر کس خود را شبیه قوم یا گروهی سازد، از آنان است).

شیخ الإسلام ابن تیمیه Ë در کتاب (اقتضاء الصراط المستقیم) می‌گوید: (سند این حدیث، جیّد و قوی است. این حدیث در کم‌ترین حالت، دلالت بر حرام بودن این کار می‌دهد، هر چند که ظاهرش دلالت بر کفر کسی ‌که خود را شبیه کافران کند می‌دهد).[۲]

سوم: رسول الله ﷺ امت را به بلند گذاشتن ریش دستور داده و فرمود: «أعفوا اللحی»[۳] : (ریش را بلند بگذارید). در لفظ دیگری از این حدیث فرمود: «وَفِّروا»[۴] : (ریش را انبوه بگذارید). همچنیندر لفظ دیگر فرمود: «أرخوا»[۵] : (ریش را رها کنید). همچنین فرمود: «خالفوا المشرکین»[۶] : (با مشرکان مخالفت بورزید). همچنین فرمود: «خالفوا المجوس»[۷] : (با مجوسیان مخالفت بورزید). اصل نزد اکثر علما این است که دستورات و اوامر الله B و رسول الله ﷺ دلالت بر وجوب می‌دهد مگر این‌ که دلیل دیگری باشد که واجب نبودن آن را اقتضا کند.

چهارم: انبوه گذاشتن ریش، روش و کردار رسول الله ﷺ و پیامبران قبل از او است. کسی که قرآن را تلاوت کند فرموده‌ی الله ﷺ را می‌خواند که هارون Ä به موسی Ä گفت: «يَا ابْنَ أُمَّ لَا تَأْخُذْ بِلِحْيَتِي وَلَا بِرَأْسِي» [طه: ۹۴] : (‌ای فرزند مادرم! سر و ریشم را مگیر). کسی ‌که نسبت به سنت رسول الله ﷺ از علم و آگاهی برخوردار باشد، می‌داند که ایشان دارای ریش بزرگ و انبوهی بوده است.[۸] اگر فرد عاقل، میان روش پیامبران و فرستادگان الهی و روش مشرکان حق انتخاب داشته باشد، کدام یک را بر می‌گزیند؟ اگر واقعا عاقل باشد، قطعا روش و رفتار پیامبران و فرستادگان الهی را بر‌گزیده و از منش مجوسیان و مشرکان دوری خواهد کرد.

بدین خاطر برادران مسلمانمان را نصیحت می‌کنیم که از خشم و عذاب الهی بپرهیزند و خطاب به آنان می‌گویم: تقوای الله À را پیشه سازید و فرمان‌بردار دستور رسول الله ﷺ باشید که به انبوه گذاشتن ریش دستور داده است؛ الله B فرموده است: «فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ» [النور: ۶۳] : (کسانی که از امر و دستور پیامبر سرپیچی می‌کنند، باید بترسند که دچار فتنه یا عذاب دردناکی شوند). امام احمد Ë می‌گوید: (آیا می‌دانی که منظور از فتنه چیست؟ فتنه همان شرک است؛ چه بسا وقتی برخی از فرمان رسول الله ﷺ را نپذیرد، گمراهی در قلبش جای گرفته و هلاک و نابود شود).[۹]

این یک مسئله‌ی بزرگ است و تمامی برادران مسلمان خود را خطاب می‌کنیم که از خشم الله B بپرهیزند و به روش و منش رسول الله ﷺ پایبند باشند تا در برابر آن اجر و پاداش دریافت نمایند و علاوه بر زیبایی ظاهری که با گذاشتن ریش برایشان حاصل می‌شود که الله À صورت مردان را با ریش زیبایی بخشیده است، زیبایی درونی که پاکی قلب است نیز نصیبشان گردد زیرا انسان هر چه بیشتر به دین الله À پایبند باشد، قلبش پاک‌تر می‌گردد.

بیایید به فرموده‌ی الله À گوش فرا دهیم که می‌فرماید: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يعْمَلُونَ» [النحل: ۹۷] : (هر مرد و زنی که عمل نیک و صالح انجام دهد و مؤمن باشد، قطعا زندگی پاک و با سعادت به او بخشیده و اجر و پاداش عمل آنان را به نیکوترین وجه به آنان عطا می‌کنیم). نفرمود: مالش را زیاد می‌کنیم و به او رفاه می‌دهیم، بلکه فرمود: (زندگی پاک و با سعادت به او عطا می‌کنیم)؛ حتی اگر فقیر باشد اما قلب آرامی داشته باشد و از قضا و تقدیر الله B رضایت داشته و خشنود باشد، زندگی‌اش پر از سعادت‌ و خوش‌بختی خواهد بود. از الله B می‌خواهیم که قلب‌هایمان را با ایمان و یاد خویش، پاک و بی‌آلایش گرداند و تمام مسلمانان را به پایبندی بر سنت پیامبرش محمد ﷺ هدایت نماید.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] اقتضاء الصراط (ص ۸۳).

[۳] تخریج آن گذشت.

[۴] تخریج آن گذشت.

[۵] تخریج آن گذشت.

[۶] تخریج آن گذشت.

[۷] تخریج آن گذشت.

[۸] تخریج آن گذشت.

[۹] الإبانة الکبری، ابن بطة (۹۷).