(۱۲۱۵) سوال: صحت این حدیث تا چه حدی است: «الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ چشم پوشی کرده از آنچه که امتم در دلشان می‌گذرد تا زمانی که آن را انجام ندهند یا بر زبان نیاورند»؟[۱] معنای آن چیست؟
جواب:
این حدیث صحیح است. «الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ چشم پوشی کرده از آنچه که امتم در دلشان می‌گذرد تا زمانی که آن را انجام ندهند یا بر زبان نیاورند» و این شامل هر چیزی می‌شود. چون حدیث نفس، چیزِ مستقری نیست. اگر در قلب باقی ماند و انسان به آن اطمینان یافت و به آن معتقد شد، عمل است. ولی عمل قلبی است، نه عمل جوارح. اما مجرّد حدیث نفس – مثل وسوسه‌ها و غیره که انسان به آن توجهی ندارد و به آنها اعتماد نمی‌کند و قبولش ندارد و به آن معتقد نیست – انسان به خاطرش مواخذه نمی‌شود. این یکی از انواع تخفیف‌هایی است که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برای این امت قائل شده است. چرا که انسان غالبا چنین وساوس و افکاری در دلش می‌آید.
***
[۱] صحیح بخاری: کتاب الطلاق، باب الطلاق فی الإغلاق و الکره و السکران و المجنون و أمرهما و الغلظ و النسیان فی الطلاق و الشرک و غیره، حدیث شماره (۴۹۶۸). صحیح مسلم: کتاب الإیمان، باب تجاوز الله عن حدیث النفس و الخواطر بالقلب إذا لم تستقر، حدیث شماره (۱۲۷). از ابوهریرهJ با این لفظ: «إِنَّ اللَّهَ تَجَاوَزَ لِأُمَّتِي مَا حَدَّثَتْ بِهِ أَنْفُسَهَا مَا لَمْ يَتَكَلَّمُوا أو يعملوا به».
