(۱۱۱۷) حدیث «من سنّ فی الإسلام سنة حسنة»

(۱۱۱۷) سوال: جناب شیخ! تفسیر این حدیث از پیامبرﷺ چیست؟ حدیث: «هر کس که در اسلام روش نیک و خوبی را پایه گذاری کند، اجر آن را دارد»؟

جواب:

حدیث به صورت کامل چنین است: «کسی که در اسلام روش نیک و خوبی را پایه گذاری کند، پاداش آن را و پاداش هر کسی که بعد از او تا روز قیامت آن کار را انجام دهد، دارد».[۱] علت ورود حدیث این است که روزی پیامبرﷺ مردم را به صدقه تشویق کردند. مردی از انصار با کیسه‌ی سنگینی وارد شد و آن را مقابل پیامبرﷺ گذاشت. ایشان هم فرمودند: «کسی که در اسلام روش نیک و خوبی را پایه گذاری کند، پاداش آن را و پاداش هر کسی که بعد از او تا روز قیامت آن کار را انجام دهد، دارد».

در اینجا منظور از سنت، سنتِ عمل و فعل است، نه سنت تشریع. زیرا تشریع مختص الله و رسول است و برای هیچ کس جایز نیست که در دین الله، تشریعی بیاورد که از دین نیست، یا سنتی را وارد دین کند که جزء دین نیست. زیرا این کار، بدعت و نوآوری در دین محسوب می‌شود و پیامبرﷺ از بدعت بر حذر داشته و فرموده‌اند: «هر بدعتی، گمراهیست».[۲]

اما هر کس در کاری از دیگران پیشی بگیرد یا سنت فراموش شده‌ای را زنده کند، روشی نیک در اسلام پایه‌گذاری کرده است. در نتیجه پاداش آن کار و پاداش هر کسی که تا روز قیامت به آن عمل کند را خواهد داشت.

مثل همین حکم شامل کسی می‌شود که طریقه و روشی را ایجاد کند که آن روش، وسیله‌ای برای امر مشروعی باشد و قبل از او، کسی این کار را نکرده باشد. این کار نیز شامل این حدیث می‌شود که سنت حسنه‌ای را پایه گذاری کرده و به همین خاطر، پاداش آن و پاداش هر کسی که تا قیامت به آن عمل کند را خواهد داشت. مثلا اگر کسی مبتکر روشی باشد برای دستیابی آسان‌تر به آیات، یا احادیث و غیره، مانند کسی است که سنت حسنه‌ای را پایه گذارده و بنا بر این پاداش آن و پاداش هر کسی را که تا قیامت به آن عمل نماید، خواهد داشت.

بنا بر این سنت در اسلام به سه قسمت تقسیم می‌شود:

سنت تشریع و سنت عمل یا سبقت گرفتن در عمل و سنت وسیله.

سنت تشریع برای هیچ کس جز الله تَبَارَكَ‌وَتَعَالَىٰ و پیامبرشﷺ جایز نیست و هر کس تشریعی بیاورد که الله و رسولش آن را تشریع نکرده باشند، تشریعش بدعت و گمراهیست و مردود. زیرا رسول اللهﷺ می‌فرماید: «بر شما واجب است که از سنت من پیروی کنید و شما را از نوآوری در دین برحذر می‌دارم».[۳] همچنین می‌فرماید: «هر کس عملی را انجام دهد که دستور ما بر آن نباشد، عملش مردود است».[۴] این کلمات در احادیث گوناگونی وارد شده‌اند.

اما سنت سبقت و پیشی گرفتن: مثالش حدیثی است که پیشتر ذکر شد. یعنی شخصی به انجام کار خیری تشویق کند و کسی زودتر از بقیه آن کار را انجام دهد. دیگران نیز به پیروی از او، آن کار را انجام دهند. در چنین حالتی، او کسی است که سنت و روش نیکی را پایه گذاری کرده است.

اما سنت وسیله این است که انسان مبتکر راهی برای رسیدن به امری مشروع باشد و کسی هم قبلا چنین کاری نکرده باشد. این شخص نیز روش و سنتی نیک در اسلام پایه‌گذاری کرده است. در نتیجه، اجر آن و اجر کسی که تا قیامت به آن عمل کند را داراست.

***

^[۱] صحیح مسلم: کتاب الزکاة، باب الحثّ علی الصدقة و لو بشق تمرة أو کلمة طیبة و أنها حجاب من النار، حدیث شماره (۱۰۱۷). از جریر بن عبدالله رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «مَنْ سَنَّ فِي الْإِسْلَامِ ‌سُنَّةً ‌حَسَنَةً، فَلَهُ أَجْرُهَا، وَأَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا بَعْدَهُ».

^[۲] صحیح مسلم: کتاب الجمعة، باب تخفیف الصلاة و الجمعة، حدیث شماره (۸۶۷)، از جابر بن عبدالله رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُمَا با این لفظ: «كُلُّ ‌بِدْعَةٍ ‌ضَلَالَةٌ».

^[۳] سنت ابوداود: کتاب السنة، باب فی لزوم السنة، حدیث شماره (۴۶۰۷). سنن ترمذی: کتاب العلم، باب ما جاء فی الأخذ بالسنة و اجتناب البدع، حدیث شماره (۲۶۷۶) و می‌گوید: صحیح است. سنن ابن ماجه: کتاب المقدمة، باب اتباع سنة الخلفاء الراشدین المهدیین، حدیث شماره (۴۲). از عرباض بن ساریة رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الْمَهْدِيِّينَ الرَّاشِدِينَ، تَمَسَّكُوا بِهَا وَعَضُّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ، وَإِيَّاكُمْ ‌وَمُحْدَثَاتِ ‌الْأُمُورِ».

^[۴] صحیح بخاری: کتاب الصلح، باب إذا اصطلحوا علی صلح جور فالصلح مردود، حدیث شماره (۲۵۵۰). صحیح مسلم: کتاب الأقضیة، باب نقض الأحکام الباطلة و ردّ محدثات الأمور، حدیث شماره (۱۷۱۸). از ام المومنین عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا با این لفظ: «من عَمِلَ عَمَلًا ‌لَيْسَ ‌عَلَيْهِ ‌أَمْرُنَا فَهُوَ رَدٌّ».

تعداد بازدید: 9

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: فضيلة الشيخ ما تفسير حديث الرسول صلى الله عليه وعلى آله وسلم: «من سَنّ سُنّةً في الإسلام حسنة فله أجرها… الحديث». أرجو بذلك إفادة مأجورين.

فأجاب رحمه الله تعالى: من سَنّ في الإسلام سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها إلى يوم القيامة» هذا لفظ الحديث. وسببه أن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- حث يوما على الصدقة، فجاء رجل من الأنصار بصرة قد أَثْقَلَتْ يده، فوضعها بين يدي النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم، فقال: «من سَنّ في الإسلام سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها إلى يوم القيامة» وهذه السنة سنة العمل والتنفيذ، وليست سنة التشريع فإن سنة التشريع إلى الله ورسوله فقط، ولا يحل لأحد أن يشرع في دين الله ما ليس منه، أو يَسُنَّ في دين الله ما ليس منه؛ لأن ذلك بدعة، وقد حذر النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم – من البدع وقال: «كل بدعة ضلالة».

لكن من سبق إلى عمل لم يسبقه إليه أحد، أو أحيا سُنَةٌ أُميتت، كان قد سن في الإسلام سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها إلى يوم القيامة. وكذلك أيضًا من سَنَّ سُنَّةٌ تكون وسيلة إلى أمر مشروع، ولم يكن سبقه إليها أحد، فإنه يكون داخلا في الحديث أنه سن سنة حسنة، فله أجرها وأجر من عمل بها إلى يوم القيامة، كما لو ابتكر طريقةً يَسْهُل بها الحصول على الآيات، أو يسهل بها الحصول على الأحاديث، أو ما أشبه ذلك، فإنه في هذه الحال يكون قد سن سنة حسنة، فيكون له أجرها وأجر من عمل بها إلى يوم القيامة.

فإذا السنة في الإسلام تنقسم ثلاثة أقسام: سُنَّة تشريع، وسنة عمل أو سنة سبق إلى عمل، وسنة وسيلة. فأما سنة التشريع: فإنه لا يحل لأحد أن يشرع ما لم يشرعه الله ورسوله وسنته هذه تعتبر بدعة وضلالة مردودة عليه؛ لقول النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم-: «عليكم بسنتي، وإياكم ومحدثات الأمور»، و «من عَمِل عملا ليس عليه أمرنا فهو ردّ». جاءت هذه الكلمات في أحاديث متعددة.

أما سُنَّة السَّبق: فمثله الحديث الذي ذكرناه آنفا، أن يحث أحد على عمل خير، فيتقدم إنسان فيكون أول من بادر به فيتابعه الناس في ذلك، فيكون قد سن سنة حسنة. وأما سنة الوسيلة فكالذي ذكرناه أيضًا، يبتكر الإنسان شيئًا يكون به الوصول إلى أمر مشروع، ولم يكن قد سبقه إلى هذا أحد، فيكون قد سن في الإسلام سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها إلى يوم القيامة.