(۸۷۵) سوال: معنی این آیه چیست: {وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ} [بقره: ۱۸۷]: (و بخورید و بیاشامیدتا زمانی که رشته‌ی سپید از رشته‌ی سیاه برای شما آشکار شود)؟
جواب:
الله تعالی در رمضان خوردن و نوشیدن را در تمام شب مباح نموده تا وقتی که سپیدی صبح را از سیاهی شب باز شناسیم. منظور از رشته‌ی سفید، همان سفیدیِ روز و رشته‌ی سیاه، سیاهی شب است. یعنی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ مباح نموده که در شب رمضان بخوریم و بیاشامیم تا زمانی که با چشمان خود، فجر صادق را ببینیم. وقتی فجر صادق را مشاهده کردیم، باید تا غروب خورشید از خوردن و نوشیدن خودداری کنیم.
پایان وقت را نیز رسول اللهﷺ در این حدیث برای ما مشخص نموده است: «زمانی که شب از اینجا رو کند و روز از اینجا پشت نماید و خورشید غروب کند، زمان افطار روزه‌دار است».[۱]
همچنین در روایت صحیح از عدی بن حاتم رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ آمده که مراد آیه را چنین فهمید که {خیط الأبیض} یعنی رشته‌ی سفید و {خیط الأسود} یعنی رشته‌ی سیاه. پس به رسول اللهﷺ گفت: «یا رسول الله! من دو ریسمان سیاه و سفید را زیر بالش خود می‌گذارم و به وسیله‌ی آن شب و روز را از هم باز می‌شناسم. رسول اللهﷺ فرمود: بالشتت خیلی پهناور است؛ زیرا منظور، سیاهی شب و سفیدیِ روز است».[۲]
***
[۱] صحیح بخاری: کتاب الصوم، باب الصوم فی السفر و الإفطار، حدیث شماره: (۱۹۴۱)، و صحیح مسلم: کتاب الصیام، باب بیان وقت انقضاء الصوم و خروج النهار، حدیث شماره: (۱۱۰۰). از عبدالله بن ابی اوفی رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «إِذَا أقْبَلَ اللَّيْلُ مِن هَا هُنَا، وأَدْبَرَ النَّهَارُ مِن هَا هُنَا، وغَرَبَتِ الشَّمْسُ، فقَدْ أفْطَرَ الصَّائِمُ».
[۲] صحیح بخاری: کتاب التفسیر، باب قوله: {و کلوا واشربوا حتی یتبین لکم الخیط الأبیض من الخیط الأسود من الفجر}، حدیث شماره: (۴۵۰۹). صحیح مسلم: کتاب الصیام، باب بیان أن الدخول فی الصوم یحصل بطلوع الفجر، حدیث شماره: (۱۰۹۰). از عدی بن حاتم طایی رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنِّي أَجْعَلُ تَحْتَ وِسَادَتِي عِقَالَيْنِ: عِقَالًا أَبْيَضَ، وَعِقَالًا أَسْوَدَ، أَعْرِفُ اللَّيْلَ مِنَ النَّهَارِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِنَّ وِسَادَتَكَ لَعَرِيضٌ، إِنَّمَا هُوَ سَوَادُ اللَّيْلِ، وَبَيَاضُ النَّهَارِ».
