پنج‌شنبه 17 ربیع‌الثانی 1447
۱۶ مهر ۱۴۰۴
9 اکتبر 2025

(۹۵) حکم آویزان کردن آیات قرآن بر دیوار

(۹۵) سوال: بسیار می‌بینیم که تابلو‌ها و تصویرهایی از کاغذ، پارچه و صفحه‌های چوب، نصب می‌کنند؛ بر آن‌ها آیات قرآن نوشته می‌شود و بر درب‌های مساجد و ساختمان‌ها و در خیابان‌ها نصب می‌کنند که اهانت به کلام الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ صورت می‌گیرد؛ زیرا در راه‌ها و جاهای کثیف می‌افتند؛ از شما در این موضوع مهم که مایه‌ی حمایت کلام الله در برابر اهانت است، راهنمایی می‌خواهیم.

جواب:

این رفتار از جمله امور جدیدی است که در عهد سلف صالح که بهترین قرن‌ها بود، رخ نمی‌داد. از پیامبرﷺ ثابت است که فرمود: «خیرکم قرنی، ثم الذین یلونهم، ثم الذین یلونهم»۱: (بهترین شما مردم قرن من هستند، سپس قرنی که بعد از آن‌ها می‌آید و سپس قرنی که بعد از آن‌ها می‌آید) اگر این کار مورد پسند الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بود، آن را بر زبان رسولشﷺ تشریع می‌نمود؛ چون هر آنچه در دین و دنیا برای مردم سودمند باشد بر زبان رسول اللهﷺ تشریع شده است. اگر در این کار، خیری بود؛ سلف صالح در انجامش از ما سبقت می‌گرفتند.

خطاب به کسانی که این آیات را آویزان می‌کنند، می‌گوییم: هدفتان از این کار چیست؟ آیا احترام به کلام الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است؟ اگر چنین است، به الله سوگند که احترام ما به قرآن، بیش از صحابه‌ی پیامبرﷺ نیست؛ آن‌ها آیات قرآن‌ را بر دیوار خانه‌های خود و دیوار مساجد آویزان نکرده‌اند.

اگر هدف، یادآوری و اندرز است به واقع امر می‌نگریم؛ آیا کسانی‌ که این‌ها را مشاهده می‌کنند، پند و عبرت می‌گیرند؟ شاید خیلی کم عبرت بگیرند؛ بیشترین چیزی که توجهشان را جلب می‌کند، زیبایی خط و آراستگی آن است؛ خیلی کم اتفاق می‌افتد که مردم آن‌ها را بخوانند و عبرت بگیرند.

اگر هدفتان حفاظت است، این روش محافظت نیست؛ بلکه دعاها و اذکار قرآنی، زمانی به شخص فایده می‌رساند که آن را بخواند؛ پیامبرﷺ در مورد خواندن آیت الکرسی در شب فرمود: «لم یزل علیه من الله حافظ و لایقربه شیطان حتی یصبح» : (پیوسته از جانب الله مورد محافظت است و شیطان تا صبح به او نزدیک نمی‌شود) همچنین در بسیاری از مجالسی که آیات قرآن در آن نوشته شده، گاهی کارهای بیهوده و سخنان حرام و بیهوده رد و بدل می‌شود که حتی گاهی موسیقی نیز به همراه دارد. همه‌ی این‌ها توهین معنوی و آشکار به قرآن است.

اهانت حسّی به قرآن، که با افتادن آیات در مسیرها و مکان‌های کثیف رخ می‌دهد، امر دیگری است که شایسته است از آن پرهیز شود؛ بلکه واجب است که کلام الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ از این کار دور نگه داشته شود.

خلاصه: آویزان کردن این آیات به گناه نزدیک‌تر است تا به ثواب. پیمودن راه سالم و درست، شایسته‌ی مؤمنان است؛ خود نیز دیده‌ام که این آیات را با حروفی زیبا می‌نویسند؛ تا جایی‌ که برخی آیات را به شکل پرندگان و حیوانات و به شکل مردی در حال نماز و … می‌نویسند؛ نوشتن آیات به این اشکال، حرام است؛ نوشته به شکل تصویری که پیامبرﷺ تصویرگر آن را لعنت نموده است.

علما رَحِمَهُمُ‌الله اختلاف ‌نظر دارند که آیا نوشتن آیات قرآن با خطی غیر از عثمانی جایز است؟ سه دیدگاه وجود دارد:

۱) مطلقاً درست است. بنابر قاعده‌ی معروف که در هر زمان و مکان بر حسب شرایط آن جایز است مادامی که با حروف عربی باشد.

۲) مطلقا جایز نیست؛ بلکه واجب است آیات قرآنی فقط با رسم الخط عثمانی نوشته شود.

۳) بنابر قاعده‌ی مذکور، برای آموزش قرآن به کودکان و یادگیری تلفظ صحیح، جایز است اما نوشتن آن برای افراد دانا و بزرگ‌ترها باید با رسم الخط عثمانی باشد.

هیچ شکی در حرام بودن تزیین کردن و نقاشی به صورت حیوان یا انسان نیست. بر مؤمن واجب است که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را تعظیم نماید و به آن احترام گذارد. اما هرگاه خواست چیزی را به صورت تزیین شده و نقاشی ترسیم نماید از الفاظی دیگر مانند: ضرب المثل‌ها و حکمت‌های مشهور نزد مردم و شبیه این‌ها استفاده نماید اما تزیین آیات قرآن و نقاشی به شکل حیوانات و انسان‌ها کاری زشت و حرام است، والله المستعان.

***


  1. [تخریج بخاری: کتاب الشهادات، باب لا یشهد علی شهادة جور، شماره ۲۶۵۲؛ مسلم: کتاب فضائل الصحابة، باب فضل الصحابة ثم الذین یلونهم، شماره ۲۵۳۳»] ↩︎

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: نرى كثيرا ما توضع لافتات ولوحات، سواء كانت من الورق أو القماش أو اللوحات الخشبية، ومكتوب عليها جميعا آيات قرآنية وتوضع على أبواب المساجد والعمائر والشوارع العامة، مما يعرض كلام الله – سبحانه وتعالى- للإهانة لا سمح الله، بسبب سقوط هذه اللوحات على الطرق والمحلات القذرة. نرجو التوجيه من فضيلتكم بشأن هذا الموضوع المهم لحماية كلام الله من التعرض للخطا؟

فأجاب – رحمه الله تعالى -: هذا الأمر الذي أشار إليه السائل -وهو: تعليق الآيات القرآنية على الجدران وأبواب المساجد وما أشبهها هو من الأمور المحدثة التي لم تكن معروفة في عهد السلف الصالح الذين هم خير القرون، كما ثبت عن النبي -عليه الصلاة والسلام- أنه قال: «خيركم قرني، ثم الذين يلونهم ثم الذين يلونهم» ولو كان هذا من الأمور المحبوبة لله -عز وجل- لشرعه الله – تعالى – على لسان رسوله عليه الصلاة والسلام، لأن كل ما ينفع الناس في دينهم و دنياهم فهو مشروع على لسان الرسول عليه الصلاة والسلام، ولو كان هذا من الخير لكان أولئك السلف الصالح أسبق إليه منا.

و مع هذا فإننا نقول لهؤلاء الذين يعلقون هذه الآيات: ماذا تقصدون من هذا التعليق؟ أتقصدون بذلك احترام كلام الله -عز وجل-؟ فإن قالوا: نعم. قلنا: لسنا والله أشد احتراما لكتاب الله سبحانه وتعالى- من أصحاب النبي عليه الصلاة والسلام، و مع ذلك لم يعلقوا شيئًا من آيات الله على جدرانهم أو جدران مساجدهم.

و إن قالوا: نريد بذلك التذكير والموعظة قلنا: لننظر إلى الواقع، فهل الذين يشاهدون هذه الآيات المعلقة يتعظ بما فيها ؟ قد يكون ذلك ولكنه نادر جدا، وأكثر ما يلفت النظر في هذه الآيات المكتوبة حسن الخط، أو ما يحيط بها من البراويز والزخارف، أو ما أشبه ذلك، وهو نادر جدا أن يرفع الإنسان رأسه إليها ليقرأها فيتعظ بما فيها.

وإن قالوا: نريد التبرك بها فيقال: ليس هذا طريق التبرك، والقرآن كله مبارك، لكنه بتلاوته وتفقد معانيه والعمل به، لا بأن يعلق على الجدران ويكون كالمتاحف.

وإن قالوا: أردنا بذلك الحماية والورد. قلنا: ليس هذا طريق الحماية والورد، فإن الأوراد التي تكون من القرآن إنما تنفع صاحبها إذا قرأها، كما في قوله صلى الله عليه وسلم فيمن قرأ آية الكرسي في ليلة : «لم يزل عليه من الله حافظ، ولا يقربه شيطان حتى يصبح» ومع هذا فإن بعض المجالس – أو كثيرًا من المجالس – التي تكتب فيها الآيات قد يكون فيها اللغو، بل قد يكون فيها الكلام المحرم أو الأغاني المحرمة، وفي ذلك من امتهان القرآن المعنوي ما هو ظاهر.

ثم إن الامتهان الحسي الذي أشار إليه السائل بأن هذه الأوراق قد تتساقط في الأسواق وعلى القاذورات، وتوطأ بالأقدام- هو أمر آخر أيضًا مما ينبغي أن ينزه عنه، بل مما يجب أن ينزه عنه كلام الله -عز وجل-.

والخلاصة: أن تعليق هذه الآيات إلى الإثم أقرب منه إلى الأجر، وسلوك طريق السلامة أولى بالمؤمن وأجدر على أنني أيضا رأيت بعض الناس يكتب هذه الآيات بحروف أشبه ما تكون مزخرفة، حتى إني رأيت من كتب بعض الآيات على صورة طائر أو حيوان، أو رَجُلٍ جالس جلوس التشهد في الصلاة أو ما أشبه ذلك، فيكتبون هذه الآيات على وجه مُحرّم، على وجه التصوير الذي لعن النبي صلى الله عليه وسلم فاعله.

ثم إن العلماء -رحمهم الله – اختلفوا هل يجوز أن ترسم الآيات برسم على غير الرسم العثماني أو لا يجوز؟ اختلفوا في ذلك على ثلاثة أقوال:

منهم من قال: يجوز مطلقًا أن ترسم على القاعدة المعروفة في كل زمان ومكان بحسبه ما دامت بالحروف العربية.

ومنهم من يقول: إنه لا يجوز مطلقا، بل الواجب أن ترسم الآيات القرآنية بالرسم العثماني فقط.

ومنهم من يقول: إنه يجوز أن ترسم بالقاعدة المعروفة في كل زمان ومكان بحسبه للصبيان، لتمرينهم على أن ينطقوا بالقرآن على الوجه السليم، بخلاف رسمه للعقلاء الكبار فيكون بالرسم العثماني.

و أما أن يرسم على وجه الزركشة والنقوش، أو صور الحيوان، فلا شك في تحريمه، فعلى المؤمن أن يكون معظما لكتاب الله -عز وجل- محترما له، وإذا أراد أن يأتي بشيء على صورة زركشة ونقوش فليأتِ بألفاظ أُخَر من الحكم المشهورة بين الناس وما أشبه ذلك، وأما أن يجعل ذلك في كتاب الله -عز وجل-، فيتخذ الحروف القرآنية صورًا للنقوش والزخارف، أو ما هو أقبح من ذلك بأن يتخذها صورًا للحيوان أو للإنسان، فإن هذا قبيح محرم.

والله المستعان

مطالب مرتبط:

(۹۲) درمان برخی از بیماری‌ها توسط چاهی در مدینه منوره

اگر خاصیت درمانی آن آب‌ها با تجربه ثابت شد، اشکالی ندارد به آنجا بروند و خود را مداوا نمایند...

ادامه مطلب …

(۶۰) حکم دمیدن بعضی آیات بر خود هنگام خواب

این کار جایز است و در سنت وارد شده است.

ادامه مطلب …

(۸۳) حکم آویزان کردن بعضی نوشته‌ها برای محافظت از چشم زخم

باید بدانیم اسبابی که خیر را به ارمغان می‌آورد و شر را دور می‌نماید، باید از شرع گرفته شود؛ زیرا چیزهایی مانند جلب خیر و دفع شر فقط با تقدیر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ صورت می‌پذیرد. بنابراین ناچار به پیمودن راهی هستیم که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برای رسیدن به آن قرار داده است...

ادامه مطلب …

(۱۰۰) حکم شوم خواندن اشخاص

این سخنان و عبارات حرام است؛ چون دروغ و سخنانی بی‌دلیل است.

ادامه مطلب …

(۸۱) حکم استفاده از تعویذ‌های رمال

اگر تعویذی که شخص بیمار به خود آویزان می‌کند از قرآن و دعاهای مباح باشد، علما رَحِمَهُمُ‌الله در جایز بودن آن اختلاف‌نظر دارند؛ برخی آن را ممنوع و برخی دیگر جایز می‌دانند....

ادامه مطلب …

(۷۱) حکم نوشتن تعویذ برای افرادی که سحر شده‌اند

رقیه کردن بیماری که مبتلا به سحر یا بیماری‌های دیگر است اگر از قرآن یا دعاهای مباح باشد اشکالی ندارد؛ زیرا از رسول الله ﷺ ثابت است که اصحابش رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم را رقیه می‌نمود.

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه