۶۷ – اراده‌ی الله چند نوع است؟

۶۷ – از شیخ رحمه الله در مورد اقسام اراده‌ی الله تعالی سوال شد؟

جواب دادند: اراده بر دو نوع است:

اول: اراده‌ی کَونی.

دوم: اراده‌ی شرعی.

هر اراده‌ای که به معنای مشیئت باشد، اراده‌ی کَونی، و هر کدام که به معنای محبت باشد، اراده‌ی شرعی است.

مثال اراده‌ی شرعی: این فرموده‌ی الله تعالی می‌فرماید: {وَاللَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ}[۱]، یعنی: {و الله دوست دارد توبه‌ی شما را بپذیرد}. زیرا کلمه‌ی «یرید: می‌خواهد» در اینجا به معنی «یُحِبُّ: دوست دارد» است و به معنای مشیئت نیست. زیرا اگر معنا چنین بود: «و الله می‌خواهد توبه‌ی شما را بپذیرد»، توبه‌ی همه‌ی بندگانش را قبول می‌فرمود و این موضوعی است که اتفاق نیفتاده است. زیرا بیشتر بنی آدم کافر هستند. بنا بر این {يُرِيدُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ}، یعنی: {دوست دارد توبه‌ی شما را بپذیرد، و اینکه الله چیزی را دوست داشته باشد، لازمه‌اش وقوع یافتن آن نیست. زیرا حکمت بالغ الهی ممکن است عدم وقوع آن را اقتضا کند.

مثال اراده‌ی کونی، این فرموده‌ی الله تعالی است: {إِنْ كَانَ اللَّهُ يُرِيدُ أَنْ يُغْوِيَكُمْ}[۲]، یعنی: {اگر الله بخواهد شما را گمراه کند}، زیرا الله دوست ندارد که بندگانش را گمراه کند. بنا بر این درست نیست که معنایش این باشد که الله دوست دارد شما را گمراه کند، بلکه معنایش این است که اگر الله بخواهد شما را گمراه کند.

اما این باقی می‌ماند که بگوییم چه فرقی بین اراده‌ی کَونی و اراده‌ی شرعی از حیث وقوع آنچه که مراد است، وجود دارد؟

می‌گوییم: اراده‌ی کَونی بدون شک به وقوع می‌پیوندد. هنگامی که الله چیزی کَونی را اراده کند، باید انجام گیرد: {إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}[۳]، یعنی: {امر او چنین است که هر گاه چیزی را بخواهد، می‌گوید: بشو، پس می‌شود}.

اما اراده‌ی شرعی ممکن است صورت بگیرد یا نگیرد. ممکن است.اراده‌ی شرعی الله چنین است که دوست دارد امری صورت گیرد، اما صورت نمی‌گیرد. زیرا محبوب گاهی حاصل می‌شود و گاهی خیر.

حال اگر کسی بگوید: آیا الله دوست دارد گناه انجام شود؟

می‌گوییم: با اراده‌ی کَونی خود آن را می‌خواهد نه با اراده‌ی شرعی؛ زیرا اراده‌ی شرعی به معنای دوست داشتن است و الله گناهان را دوست ندارد. اما از لحاظ اراده‌ی کَونی، آن را می‌خواهد. زیرا هر آنچه در آسمان‌ها و زمین است، به خواست و ارداه‌ی الله است.

[۱] – سوره نساء، آیه «۲۷».

[۲] – سوره هود، آیه «۳۴».

[۳] – سوره یس، آیه «۸۲».

تعداد بازدید: 6

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

(67) وسئل فضيلة الشيخ حَفِظَهُ‌الله تعالى ورعاه: عن أقسام الإرادة؟

فأجاب بقوله: الإرادة تنقسم إلى قسمين:

القسم الأول: إرادة كونية.

القسم الثاني: إرادة شرعية.

فما كان بمعنى المشيئة فهو إرادة كونية، وما كان بمعنى المحبة فهو إرادة شرعية، مثال الإرادة الشرعية قوله تعالى: (والله يريد أن يتوب عليكم‌) (سورة النساء، الآية “27”) لأن (يريد) هنا بمعنى يحب ولا تكون بمعنى المشيئة لأنه لو كان المعنى: “والله يشاء أن يتوب عليكم”، لتاب على جميع العباد وهذا أمر لم يكن فإن أكثر بني آدم من الكفار، إذاً ( يريد أن يتوب عليكم ) يعني يحب أن يتوب عليكم، ولا يلزم من محبة الله للشيء أن يقع لأن الحكمة الإلهية البالغة قد تقتضي عدم وقوعه.

ومثال الإرادة الكونية قوله تعالى: (إن كان الله يريد أن يغويكم) (سورة هود، الآية ” 34″) لأن الله لا يحب أن يغوي العباد، إذاً لا يصح أن يكون المعنى إن كان الله يحب أن يغويكم، بل المعنى إن كان الله يشاء أن يغويكم.

ولكن بقي لنا أن نقول: ما الفرق بين الإرادة الكونية والشرعية من حيث وقوع المراد؟

فنقول: الكونية لابد فيها من وقوع المراد إذا أراد الله شيئاً كوناً فلابد أن يقع (إنما أمره إذا أراد شيئاً أن يقول : له كن فيكون‌) (سورة يس، الآية “82”).

أما الإرادة الشرعية فقد يقع المراد وقد لا يقع قد يريد الله عَزَّوَجَلَّ هذا الشيء شرعاً ويحبه ولكن لا يقع لأن المحبوب قد يقع وقد لا يقع.

فإذا قال قائل: هل الله يريد المعاصي؟

فنقول: يريدها كوناً لا شرعاً، لأن الإرادة الشرعية بمعنى المحبة والله لا يحب المعاصي، ولكن يريدها كوناً أي مشيئة فكل ما في السماوات والأرض فهو بمشيئة الله.