۶۱ – از شیخ رحمه الله در مورد معنای معیّت «همراهی» در این آیه سوال شد: ﴿وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنْتُمْ﴾[۱]، یعنی: (و او با شماست هر جا که باشید)؟ و اینکه آیا این معیّت ذاتی است یا معیّت علم و احاطه است؟

جواب دادند: ما این را می‌دانیم که الله بالای هر چیزی است و بر عرش خود قرار گرفته – استوا کرده – است. وقتی این فرموده‌ی او تعالی را شنیدیم: {وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنْتُمْ}، یعنی: {و او با شماست هر جا که باشید}، امکان ندارد کسی آن را چنین بفهمد که او در زمین با ما همراه است. هیچ عاقلی چنین تصوری نمی‌کند چه برسد به مومن. اما او سبحانه و تعالی با ما همراه است در حالی که بر بالای عرشش بر بالای آسمان‌هاست.

این چیز غریبی نیست. زیرا مخلوقاتی نیز هستند که در آسمانند و می‌گوییم: همراه ما هستند. شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله می‌گوید: عرب می‌گوید: ما هر چه می‌رویم، ماه نیز با ما می‌آید. با این حال، جایگاه ماه در آسمان است. الله نیز با مخلوقاتش است، در حالی که در آسمان است. و کسی که بگوید او سبحانه و تعالی در زمین و همراه با مخلوقات است، چنان که جهمی‌ها می‌گویند، معتقدم چنین شخصی کافر بوده و واجب است به سوی الله تعالی توبه کرده و جایگاه پروردگارش را بشناسد، و او را چنان که باید، تعظیم نماید، و بداند که کرسیّ او سبحانه و تعالی آسمان‌ها و زمین را در بر گرفته است. پس چگونه می‌شود که زمین، جایگاهی برای او باشد؟

در حدیث آمده است: «هفت آسمان و هفت زمین در مقابل کرسی الله، چیزی جز حلقه‌ای به شمار نمی‌آیند که در دشتی در زمین افتاده است»، و حلقه، چیز کوچکی است. این در حالی است که عرش و کرسی، هر دو مخلوق هستند. در این صورت، تصورت نسبت به الله تعالی چیست؟ چطور می‌شود گفت که زمین گنجایش الله سبحانه و تعالی را دارد، یا اینکه او در زمین است، در حالی که مخلوقاتی وجود دارند که به وسعت آسمان‌ها و زمین هستند؟ کسی در مورد الله عز و جل چنین سخنانی نمی‌گوید جز کسی که جایگاه الله را نشناخته و او را چنان که باید، تعظیم نمی‌نماید. بلکه پروردگار عز و جل بالای هر چیزی و مستوی بر عرشش بوده و به همه چیز آگاه است.

[۱] – سوره حدید، آیه «۴».