(۴۳۰۸) سوال: در حج، شب مزدلفه یکی از نزدیکانم همراه پسرش بعد از نصف شب آمزدلفه را ترک کرد زیرا که ضعیف است و رمی جمرات را بعد از طلوع خورشید به خاطر شلوغی زیاد نمی‌تواند به جا آورد مگر این که به بعد از ترک کردنش به پسرش وکالت داده تا از جای او رمی کند به دلیل این که نمی‌تواند خودش انجام دهد آیا برای این که خودش رمی جمره‌ اول را نکرده چیزی بر گردنش می‌باشد لطفاً در این باره توضیح دهید؟

جواب:

رمی جمرات از مناسک حج است زیرا رسول اللهﷺ به آن امر کرده و خودش نیز انجام داده است و فرموده است: «إِنَّمَا جُعِلَ الطَّوَافُ بِالْبَيْتِ، وَبَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، وَرَمْيُ الْجِمَارِ ؛ لِإِقَامَةِ ذِكْرِ اللَّهِ»[۱] : (طواف بیت الله، سعی بین صفا و مروه و رمی جمرات به خاطر برپایی ذکر الله است): لذا عبادتی است که انسان با آن به اللهÀ نزدیک می‌شود زیرا انسان در این مکان رمی این سنگ‌ها را از روی تعبد برای اللهÀ و ذکرش انجام می‌دهد و این بر مجرد تعبد برای اللهÀ بنا شده است.

برای همین انسان در هنگام رمی جمرات باید خشوع و خضوع برای اللهÀ داشته باشد هراتفاقی که بیافتد و اگر این‌گونه بود که می‌توانست در اول وقت و آخر وقت رمی به جا آورد اما در آخر وقت می‌تواند با طمانینه و خشوع و حضور قلب آن را انجام دهد تأخیز آن افضل است زیرا این مزیت به خود عبادت تعلق دارد و چیزی که به خود عبادت تعلق دارد مقدم از چیزی است که به زمان یا مکان عبادت تعلق داشته باشد و برای همین رسول اللهﷺ فرمود: «لا صلاةَ بحَضْرَةِ طعامٍ ، ولا وهو يُدافِعُه الأَخْبَثانِ»[۲] : (کسی هنگام حاضر بودن غذا و اراده‌ی دفع ادرار و مدفوع، نماز ندارد): لذا انسان نماز را از اول وقتش به تأخیز می‌اندازد به خاطر رفع کردن شهوت شدیدی که مقتضای آن حاضر است و آن غدا می‌باشد.

اگر امر بین این بود که رمی جمرات را اول وقت کند اما در آن مشقت است و بسیار شلوغ می‌باشد و در صدد نجات جان خود است و بین این که آن را به آخر وقت به تأخیز بیاندازد اگر چه در آخر شب باشد ولی با طمأنینه و حضور قلب است و برای همین رسول اللهﷺ به ضعیفان از اهلش رخصت داد که در آخر شب از مزدلفه خارج گردند تا این که با جمعیتی که بعد از طلوع فجر جمع می‌شوند اذیت نشوند اگر این واضح گردید جایز نیست که انسانی کسی دیگر را در رمی جمار وکیل بگیرد زیرا اللهÀ می‌‌فرماید: {وَأَتِمُّوا۟ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِ} [سوره البقرة: ۱۹۶] : (و حج و عمره را برای الله به اتمام برسانید): و فرقی در این بین زن و مرد نیست همچنین هنگامی که واضح گردید و رمی جمرات از عبادات است و برای زن و مردی که توانایی آن را دارد جایز نیست که کسی از او نیابت کند و واجب است که خودش رمی کند مگر این که آن مرد یا زن مریض باشد یا این که حامله باشد و برای فرزندش بترسد یا مانند آن که کسی از او نیابت می‌کند.

و اما این مسئله که این زن با وجود توانایی رمی نکرده است، نظر من این است که فدیه‌ای را در مکه ذبح کند و این به احتیاط نزدیک‌تر می‌باشد و به خاطر ترک این واجب آن را بین فقرا توزیع کند.

[۱] رواه ابو داود (۱۸۸۸).

[۲] رواه مسلم (۵۶۰).