(۵۲۴۲) سوال: حکم هجر کردن زن خود بیشتر از سه روز چیست؟

جواب:

اولا: باید بدانیم که از واجبی که خوشبختی زندگی مشترک در آن است این است که معاشرت بین دو زوجین به بهترین نحو باشد زیرا اللهÀ می‌‌فرماید: {وَعَاشِرُوهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِ} [سوره النساء: ۱۹] : (و با آن‌ها بطور شایسته رفتار کنید): و شوهر بر او تعدی نکند و او نیز در حق شوهر کوتاهی نکند.

دوما: و اگر آن‌گونه نبود: {وَٱلَّـٰتِی تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَٱهۡجُرُوهُنَّ فِی ٱلۡمَضَاجِعِ وَٱضۡرِبُوهُنَّ} [سوره النساء: ۳۴] : ( و زنانی را که نافرمانی آن‌ها بیم دارید، پند و اندرز شان دهید، (اگر فرمانبردار نشد) در بستر از ایشان دوری کنید، (و اگر تأثیر نکرد) آنان را بزنید): هجر او در بستر است تا این که خوب گردد و زمان محدودی ندارد و اگر اصلاح نگشت و از جدایی بین خودشان ترسید، بر قاضی واجب است که دو داور که احوال این دو زوج را می‌شناسد و مصلحت ماندن با هم و جدا شدن را می‌دانند و تقوای اللهÀ را رعایت می‌کنند، تعیین کند تا به امر این زن و شوهر بنگرند و اگر که این دو داور قصد اصلاح داشته باشند اللهÀ بین آن زن و شوهر سازگاری خواهد داد و اگر که آن دو داور موفق نشدند پس دادگاه دیگری برپا می‌شود تا آنچه مصلحت است رخ دهد که جدایی باشد یا باهم بمانند.

ولی اگر آن زن این مرد را دوست ندارد و او را تحمل نمی‌کند در این صورت قاضی مداخله می‌کند و به آن زن می‌گوید: آیا آن مهریه‌ای که گرفتی را باز می‌گردانی؟ اگر بگوید: بله، از شوهرش خواسته می‌شود که با (گرفتن) آن مهریه او را طلاق دهد همانطور که رسول اللهﷺ درباره‌ی همسر ثابت بن قیس بن شماسJ انجام داد وقتی که او از شوهرش نافرمانی می‌کرد و از او بدش می‌آمد و نزد رسول اللهﷺ آمد، و قول من که نشوز کرد یعنی در آنچه ظاهر است و شاید نشوز نکرده باشد بلکه به مجرد آن‌که در قلبش آمده است نزد رسول اللهﷺ رفته است: «أَتَتِ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَتْ : يَا رَسُولَ اللَّهِ، ثَابِتُ بْنُ قَيْسٍ مَا أَعْتِبُ عَلَيْهِ فِي خُلُقٍ وَلَا دِينٍ، وَلَكِنِّي أَكْرَهُ الْكُفْرَ فِي الْإِسْلَامِ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ” أَتَرُدِّينَ عَلَيْهِ حَدِيقَتَهُ ؟ “. قَالَتْ : نَعَمْ. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ” اقْبَلِ الْحَدِيقَةَ وَطَلِّقْهَا تَطْلِيقَةً»[۱] : (نزد رسول الله ﷺ آمد و گفت: ای رسول اللهﷺ، از اخلاق و ديانت ثابت بن قيس گِلايه ندارم. ولی من مسلمانم و دوست ندارم ناسپاسی اش را كنم. رسول الله ﷺ فرمود: آيا باغش را به او بر می گردانی؟» گفت: بله. رسول الله ﷺ خطاب به ثابت بن قيس فرمود: باغ را قبول كن و او را يك طلاق بده): پس او را طلاق داد.

ولی علماء اختلاف کرده‌اند که این قول رسول اللهﷺ به ثابتJ، که فرمود: او را طلاق بده: امر الزام بوده یا امر ارشاد؟ برخی گفته‌اند که امر الزام بوده و گفته‌اند: هنگامی که زندگی ایشان مستقر نباشد چه فایده‌ای در کنار هم ماندن وجود دارد و به شوهر آن مالی را که به زن پرداخت کرده است، ضمانت داده شده است؟ پس صرری بر او باقی نیست و زن نیز اگر نزد شوهرش برگردد فقط حال او بدتر می‌گردد.

و من نمی‌توانم بگویم: این درست است و این که امر ارشاد درست است بلکه می‌گویم: امر بین ارشاد و وجوب است و در این صورت به نظر قاضی در این قضیه برمی‌گردد شاید نظر قاضی این باشد که افضل این است که طلاق دهد اگر که شوهر از طلاق دادن اجتناب کند و شاید نظرش این باشد که باقی ماندن این منفعت بیشتری داشته باشد.

[۱] رواه البخاری (۵۲۷۳).