(۶۶۲۷) سوال: آیا جایز است شخصی به زیارت کسی برود که او را هجر نموده و صله‌ی رحم با او را قطع نموده است؟

جواب:

بله او را زیارت نماید و نصحیتش کند و او را به صله‌ی رحم تشویق کند و از قطع آن برحذر دارد شاید الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ او را بدستش هدایت نمود.

در این مناسبت دوست دارم که امر مهمی را مورد توجه قرار دهم و آن نیز هجر معصیت‌کاران است؛ هجر معصیت‌کاران جایز است اگر که در آن مصلحتی باشد یعنی معصیت‌کار وقتی ببیند مردم او را هجر کرده‌اند، معصیتش را رها کند اما اگر در آن مصلحتی نباشد و شر معصیت‌کار را بیشتر کند در این صورت هجر او بیشتر از سه روز جایز نیست زیرا رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «لَا يَحِلُّ لِرَجُلٍ أَنْ يَهْجُرَ أَخَاهُ فَوْقَ ثَلَاثِ لَيَالٍ، يَلْتَقِيَانِ، فَيُعْرِضُ هَذَا، وَيُعْرِضُ هَذَا، وَخَيْرُهُمَا الَّذِي يَبْدَأُ بِالسَّلَامِ»[۱]: (براى مسلمان جایز نيست كه بيشتر از سه شب برادر مسلمانش را هجر كند، (و هنگامى كه) به همديگر می‌رسند، اين روى بر مى گرداند، و او روى بر مى گرداند، و بهترین‌ترين آنان كسى است كه شروع به سلام كردن مى‌كند).

این را گفتیم چون معصیت‌کار برادر انسان مستقیم (مؤمن و غیر عاصی) است و دلیل آن نیز قول الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است که در آیه‌ی قصاص می‌‌فرماید: {فَمَنۡ عُفِیَ لَهُۥ مِنۡ أَخِیهِ شَیۡءࣱ} [سوره البقرة: ۱۷۸] (پس اگر کسی از سوی برادر (دینی)اش چیزی به او بخشیده شد، (و حکم قصاص تبدیل به خون بهاء گردید)) لذا الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ قاتل را برادر مقتول قرار داد و قول الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ که در آیه‌ی قتال می‌فرماید: {وَإِن طَاۤىِٕفَتَانِ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِینَ ٱقۡتَتَلُوا۟ فَأَصۡلِحُوا۟ بَیۡنَهُمَاۖ فَإِنۢ بَغَتۡ إِحۡدَىٰهُمَا عَلَى ٱلۡأُخۡرَىٰ فَقَـٰتِلُوا۟ ٱلَّتِی تَبۡغِی حَتَّىٰ تَفِیۤءَ إِلَىٰۤ أَمۡرِ ٱللَّهِۚ فَإِن فَاۤءَتۡ فَأَصۡلِحُوا۟ بَیۡنَهُمَا بِٱلۡعَدۡلِ وَأَقۡسِطُوۤا۟ۖ إِنَّ ٱللَّهَ یُحِبُّ ٱلۡمُقۡسِطِینَ* إِنَّمَا ٱلۡمُؤۡمِنُونَ إِخۡوَةࣱ فَأَصۡلِحُوا۟ بَیۡنَ أَخَوَیۡكُمۡۚ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ لَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ} [سوره الحجرات: ۹-۱۰]: (و اگر دو گروه از مؤمنان با یکدیگر به جنگ بر خاستند، میان‌شان آشتی بر قرار کنید، پس اگر یکی از آن دو بر دیگری تجاوز کرد، با گروه متجاوز بجنگید تا به فرمان الله باز گردد، پس اگر بازگشت، میان آن‌ها به عدالت صلح بر قرار کنید، و عدالت پیشه کنید، بی‌گمان الله عادلان را دوست می‌دارد* یقیناً مؤمنان برادرند، پس میان برادران‌تان صلح (و آشتی) بر قرار کنید، و از الله بترسید، باشد که به شما رحم کرده شود) الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ گروه اصلاح کننده را برادر آن دو گروهی که باهم می‌جنگند نامید با وجود این‌که جنگیدن مؤمنان با هم از بزرگ‌ترین گناهان کبیره است تا جایی که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم آن را کفر نامید و فرمود: «لَا تَرْجِعُوا بَعْدِي كُفَّارًا، يَضْرِبُ بَعْضُكُمْ رِقَابَ بَعْضٍ»[۲]: (پس از من با زدن گردن یکدیگر کافر نشويد).

خلاصه‌ی کلام: هجر معصیت‌کاران اگر در آن مصلحت و فایده قرار دارد مشروع است وگرنه مشروع نیست.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] صحیح بخاری: كتاب العلم، باب الإنصات للعلماء، شماره (۱۲۱) ، و صحیح مسلم: كتاب الإيمان، باب بيان معنى قول النبي: لا ترجعوا بعد كفارا». شماره (٦٥).