(۶۶۰۲) سوال: حکم اسلام برای برخواستن کسی که وارد می‌گردد، چیست؟

جواب:

برخواستن برای کسی که وارد می‌گردد، اشکالی ندارد زیرا از رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ثابت گشته که وقتی نمایندگان قبیله‌ی هوازن نزد ایشان آمدند برخواست [۱]و این دلالت می‌دهد که برخواستن برای کسی که می‌آید، اشکالی ندارد مخصوصا اگر در برنخواستن مفسده‌ای باشد از جهتی که آن شخص گمان کند به خاطر برنخواستن او را اکرام نکرده‌ای چون به اکرام نمودن با برخواستن برای کسی که می‌آید، عادت کرده‌اند.

اما برخواستن به سوی کسی نیز اشکالی ندارد به گونه‌ای که انسان برخیزد و چند قدم را برای استقبال کسی که می‌آید بردارد چنانچه رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم به انصار فرمودند: «قُومُوا إِلَى سَيِّدِكُمْ»[۲]: (برای سید (سرور) خود برخیزید) یعنی برای سعد بن معاذ رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ هنگامی که برای حکم دادن درباره‌‌ی بنی قریظه نزد رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم آمد.

اما برخواستن بر کسی (یعنی برای او بایستد در حالی که او نشسته است) حتی در نماز از آن نهی شده چنانچه رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرموده است: «إِنَّمَا جُعِلَ الْإِمَامُ لِيُؤْتَمَّ بِهِ؛ فَإِذَا رَكَعَ فَارْكَعُوا، وَإِذَا رَفَعَ فَارْفَعُوا، وَإِذَا صَلَّى جَالِسًا فَصَلُّوا جُلُوسًا»[۳]: (امام برای این قرار داده شده که به او اقتدا شود؛ آنگاه که رکوع کرد، رکوع کنید و هنگامی که بلند شد، بلند شوید و اگر نشسته نماز خواند، نشسته نماز بخوانید) تا این که ایستادن مأمومین پشت سر امام مانند ایستادن عجم‌ها در کنار پادشاهان خود نباشد؛ لذا بر هیچ کس ایستاده نمی‌شود مگر این که مصلحتی برای اسلام یا ترسی بر آن شخص باشد که اگر مصلحتی برای اسلام در آن باشد، اشکالی ندارد زیرا مغیرة بن شعبه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ در غزوه‌ی حدیبیه کنار رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ایستاده بودند زمانی که نمایندگان قریش نزد رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم آمدند مغیرة رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با شمشیر کنار رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم برای بزرگداشت رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم و عزت دادن به اسلام و مسلمین ایستاده بود.

 همچنین اگر برای کسی که به خاطر او ایستاده می‌شود ترسی وجود داشته باشد(تا که از او حفاظت شود)، به خاطر دلیلی وجود دارد مانع از ترس مشابهت به عجم‌ها می‌شود، اشکالی ندارد همچنین در آن اجتناب از مفسده‌ای که ترس از آن می‌رود وجود دارد؛ لذا این سه امور یعنی: برخواستن برای کسی، براخوستن به سوی کسی و برخواستن بر کسی که برخواستن به سوی کسی اشکالی ندارد اگرچه شایسته نیست که عادت مردم باشد ولی مادامی که به آن عادت کرده‌اند از جهتی که نهی‌ای بر آن وارد نشده‌ اشکالی ندارد و برخواستن بر کسی (یعنی آن شخص نشسته باشد و دیگران برای او بایستند) از آن نهی شده مگر این که مصلحت یا ترس از مفسده‌ای باشد اما برخواستن به سوی کسی که اهلیت آن را داشته باشد مشروع است چون رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم به انصار امر نمود که به سوی سعد بن معاذ رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ برخیزند.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] صحیح بخاری: كتاب الجهاد والسير باب إذا نزل العدو على حكم رجل شماره (۲۸۷۸)، و صحیح مسلم: كتاب الجهاد والسير باب جواز قتال من نقض العهد، رقم (١٧٦٨).

[۳] صحیح بخاری: كتاب مواقيت الصلاة، باب: إنما جعل الإمام ليؤتم به شماره (٦٥٦)، ومسلم:کتاب الصلاة، باب ائتمام المأموم بالإمام، شماره (٤١٢).