(۶۳۳۴) سوال: حدیثی که می‌گوید: «اسألوا لِأَخِيكُمْ التَّثْبِيتِ؛ فَإِنَّهُ الْآنَ يُسْأَلُ»، آیا صحیح است؟ و آیا این دعا به‌صورت جمعی انجام شود، مثلاً یک نفر دعا کند و دیگران آمین بگویند، یا اینکه هر کسی به‌طور جداگانه دعا کند؟

جواب:

این حدیث صحیح است؛ رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم وقتی از دفن میت فارغ می‌شد، بر سر قبر او می‌ایستاد و می‌فرمود: «اسْتَغْفِرُوا لِأَخِيكُمْ، وَسَلُوا لَهُ بِالتَّثْبِيتِ؛ فَإِنَّهُ الْآنَ يُسْأَلُ»^[۱]: (برای برادرتان طلب مغفرت کنید و برایش ثابت ماندن را بخواهید که او الان مورد سوال واقع می‌شود) اللهم ثبتنا یا ربّ العالمین، «استغفروا لأخيكم» یعنی از الله برای او آمرزش بخواهید، بگویید: «اللهم اغفر له» (بار الها، او را بیامرز)، «اللهم اغفر له»، «اللهم اغفر له» و «واسألوا له التثبيت» یعنی بگویید: «اللهم ثبّته» (بار الها، او را استوار بدار)، «اللهم ثبّته»، «اللهم ثبّته» و اگر خواستی، بگو: «اللهم ثبّته بالقول الثابت في الحياة الدنيا وفي الآخرة» (بار الها، او را با سخن استوار در زندگی دنیا و آخرت ثابت قدم بدار).

و اینکه فرمود: «فإنه الآن يُسأل» یعنی: پس از پایان دفنش، از او سؤال می‌شود، یعنی «وَيَأْتِيهِ مَلَكَانِ، فَيُجْلِسَانِهِ فَيَقُولَانِ لَهُ: مَنْ رَبُّكَ؟ فَيَقُولُ: رَبِّيَ اللَّهُ. فَيَقُولَانِ لَهُ: مَا دِينُكَ؟ فَيَقُولُ: دِينِيَ الْإِسْلَامُ. فَيَقُولَانِ لَهُ: مَا هَذَا الرَّجُلُ الَّذِي بُعِثَ فِيكُمْ؟. قَالَ: فَيَقُولُ: هُوَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ. فَيَقُولَانِ: وَمَا يُدْرِيكَ؟ فَيَقُولُ: قَرَأْتُ كِتَابَ اللَّهِ فَآمَنْتُ بِهِ وَصَدَّقْتُ فَذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: {يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا} فَيُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ أَنْ قَدْ صَدَقَ عَبْدِي، فَأَفْرِشُوهُ مِنَ الْجَنَّةِ، وَافْتَحُوا لَهُ بَابًا إِلَى الْجَنَّةِ، وَأَلْبِسُوهُ مِنَ الْجَنَّةِ. قَالَ: فَيَأْتِيهِ مِنْ رَوْحِهَا وَطِيبِهَا. قَالَ: وَيُفْتَحُ لَهُ فِيهَا مَدَّ بَصَرِهِ. قَالَ: وَإِنَّ الْكَافِرَ فَذَكَرَ مَوْتَهُ، قَالَ: وَتُعَادُ رُوحُهُ فِي جَسَدِهِ، وَيَأْتِيهِ مَلَكَانِ فَيُجْلِسَانِهِ فَيَقُولَانِ لَهُ: مَنْ رَبُّكَ؟ فَيَقُولُ: هَاهْ هَاهْ، لَا أَدْرِي. فَيَقُولَانِ لَهُ: مَا دِينُكَ؟ فَيَقُولُ: هَاهْ هَاهْ، لَا أَدْرِي. فَيَقُولَانِ: مَا هَذَا الرَّجُلُ الَّذِي بُعِثَ فِيكُمْ؟ فَيَقُولُ: هَاهْ هَاهْ، لَا أَدْرِي. فَيُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ أَنْ كَذَبَ، فَأَفْرِشُوهُ مِنَ النَّارِ، وَأَلْبِسُوهُ مِنَ النَّارِ، وَافْتَحُوا لَهُ بَابًا إِلَى النَّارِ. قَالَ: فَيَأْتِيهِ مِنْ حَرِّهَا وَسَمُومِهَا. قَالَ: وَيُضَيَّقُ عَلَيْهِ قَبْرُهُ حَتَّى تَخْتَلِفَ فِيهِ أَضْلَاعُهُ، ثُمَّ يُقَيَّضُ لَهُ أَعْمَى أَبْكَمُ، مَعَهُ مِرْزَبَةٌ مِنْ حَدِيدٍ، لَوْ ضُرِبَ بِهَا جَبَلٌ لَصَارَ تُرَابًا. قَالَ: فَيَضْرِبُهُ بِهَا ضَرْبَةً يَسْمَعُهَا مَا بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ إِلَّا الثَّقَلَيْنِ، فَيَصِيرُ تُرَابًا. قَالَ: ثُمَّ تُعَادُ فِيهِ الرُّوحُ»^[۲]: (و دو مَلَک نزد وی آمده و او را می‌نشانند و به او می‌گویند: پروردگارت کیست؟ می‌گوید: پروردگار من الله است؛ به او می‌گویند: دینت چیست؟ می‌گوید: دین من اسلام است، به او می‌گویند: این مردی که در میان شما مبعوث شد، کیست؟ می‌گوید: او رسول و فرستاده ی الله است، می‌گویند: این موارد را از کجا می‌دانی؟ می‌گوید: کتاب الله را خواندم و به آن ایمان آوردم و تصدیقش کردم، پس آن قول الله است: «الله كسانى را كه ایمان آورده‌اند را ثابت مى‌گردانَد» پس منادی از آسمان ندا می‌دهد که بنده ام راست گفت؛ پس فرشی از بهشت برای او مهیا کنید و برای او دری به سوی بهشت باز کنید و لباسی از بهشت بر تنش کنید و به این ترتیب نسیم و بوی خوش بهشت بر او می‌وزد و تا آنجا که چشمش می‌بیند، قبرش وسعت می‌یابد اما چون کافر می‌میرد – و شدت و سختی جان کندنش را ذکر نمود – روحش به جسدش بازمی‌گردد، دو ملک نزد وی آمده و او را می‌نشانند و به او می‌گویند: پروردگارت کیست؟ در پاسخ می‌گوید: هاه، هاه، هاه، نمی‌دانم، پس به او می‌گویند: دینت چیست؟ می‌گوید: هاه هاه، نمی‌دانم، می‌گویند: این مردی که در میان شما مبعوث شد کیست؟ می‌گوید: هاه هاه، نمی‌دانم؛ و به این ترتیب منادی از آسمان ندا می‌دهد که دروغ گفت، فرشی از دوزخ برای او مهیا کنید و لباسی از آتش بر تنش کنید و دری از دوزخ به روی او بگشایید، و به این ترتیب گرما و حرارت شدید آن را احساس می کند و قبرش چنان بر او تنگ می‌شود و او را می‌فشارد که دنده‌هایش در هم فرو می‌روند سپس مَلَکی کور و لال بر وی مسلط می‌شود که گرزی آهنینی به همراه دارد که اگر آن را بر کوهی فرود آورد به خاک تبدیل می‌شود؛ و با آن ضربه ای به کافر وارد می‌کند که همه‌ی موجودات بین مشرق و مغرب جز انسان ها و جنیان صدای او را می‌شنوند و به خاک تبدیل می‌شود؛ آنگاه روح دوباره به او باز می‌گردد) پس در این صورت شایسته است که برای این میّت از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ آمرزش و ثبات بطلبیم، اما دعا کردن به‌صورت جمعی نیست، بلکه هر کس خودش به تنهایی دعا کند و به همین دلیل، همان‌طور که شنیدید، حدیث چنین بود که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم می‌ایستاد و می‌فرمود: «اسْتَغْفِرُوا لِأَخِيكُمْ، وَسَلُوا لَهُ بِالتَّثْبِيتِ؛ فَإِنَّهُ الْآنَ يُسْأَلُ»^[۳]: (برای برادرتان طلب مغفرت کنید و برایش ثابت ماندن را بخواهید که او الان مورد سوال واقع می‌شود) و رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم به صورت جمعی دعا نمی‌کرد.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] سنن أبو داود: كتاب السنة، باب في المسألة في القبر وعذاب القبر، شماره (٤٧٥٣).

[۳] تخریج آن گذشت.