(۶۱۱۱) نذر چیست؟

(۶۱۱۱) سوال: نذر چیست؟ آیا مکروه است یا حرام؟ کفاره‌‌ی آن چیست؟ آیا نذری که از روی ترس باشد واقع می‌‌شود یا خیر؟

جواب:

نذر این است که انسان برای پروردگارش خود را ملتزم به عبادت یا … نماید و معاهده نامیده می‌‌شود بنابر فرموده‌‌ی الله À: {وَمِنْهُم مَّنْ عَاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتَانَا مِن فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ * فَلَمَّا آتَاهُم مِّن فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَتَوَلَّوا وَّهُم مُّعْرِضُونَ * فَأَعْقَبَهُمْ نِفَاقًا فِي قُلُوبِهِمْ إِلَىٰ يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِمَا أَخْلَفُوا اللَّهَ مَا وَعَدُوهُ وَبِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ}[التوبة: ۷۵-۷۶]: (بعضی از آنها با الله (عهد و) پیمان بستند که: اگر (الله) از فضل خود (نصیبی) به ما دهد قطعاً صدقه (وزکات) خواهیم داد و از نیکوکاران خواهیم بود * پس چون (الله) از فضل خود به آنها (نصیبی) بخشید، به آن بخل ورزیده واعراض کنان روی گرداندند (وسر پیچی کردند) * پس (این عمل) نفاق را تا روزی که او (الله) را ملاقات کنند در دل‌‌هایشان بر قرار ساخت و این به (سبب) آنچه که با الله وعده کرده بودند؛ خلاف نمودند (وعهد شکنی کردند) وبه (سبب) آنکه دروغ می‌گفتند) بدایتا مکروه بوده یعنی بدایت عقد (قرار داد) آن مکروه است، زیرا رسول الله ﷺ از آن نهی نموده و خبر داده که خیری در نمی‌‌آورد و از شخص بخیل سر می‌‌زند همچنین خبر داده قضا و قدر را تغییر نمی‌‌دهد بلکه خود را به چیزی ملزم می‌‌کند که بر او واجب نبوده است. چقدر زیاد هستند کسانی که نذر نموده سپس پشیمان می‌‌شوند. چقدر زیاد هستند کسانی که نذر نموده سپس وفا نمی‌‌کنند. به همین دلیل نظر برخی از اهل علم بر حرام بودن نذر است و اینکه برای انسان جایز نیست خود را به چیزی ملزم کند که الله À او را از آن معاف نموده است. در هر حال کسی که عبادتی برای الله À نذر نمود بر او واجب است که به نذر خود وفا کند و کسی که گناهی را نذر نموده جایز نیست به نذر خود وفا کند و دلیل آن فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ است: «من نذر أن یطیع الله فلیطعه، ومن نذر أن یعصي الله فلا يعصه»[۱]: (كسي که نذر نمود از الله اطاعت کند، از الله اطاعت کند و کسی که نذر نمود نافرمانی الله بکند، نافرمانی او را نکند).

مثال عبادت این است که شخص بگوید: به خاطر الله نذر نموده که دوشنبه‌‌ی آینده را روزه باشم. مثال گناه این است که انسان نذر کند مال دیگری را بدزد. در اینجا به او می‌‌گوییم: برای تو جایز نیست آنچه نذر نمودی را انجام دهی ولی کفاره‌‌ی قسم بر تو واجب است که عبارت است از: غذا دادن ده مسکین یا لباس پوشاندن آنها یا آزاد کردن برده و کسی که نیافت سه روز پی در پی روزه بگیرد.

نذر مباح: انسان بین انجام آن یا کفاره‌‌ی قسم اختیار دارد. مانند اینکه بگوید: به خاطر الله نذر نموده که این لباس را بپوشم. به او می‌‌گوییم: این نذر مباح است. اگر خواستی به نذر خود وفا کن و لباس را بپوش و اگر خواستی به نذر خود وفا نکن اما کفاره‌‌ی قسم بر تو واجب است.

برادران مسلمان خود را از همه‌‌ی انواع نذر به دلیل نهی رسول الله ﷺ از آن[۲] همچنین اینکه انسان در عافیت باشد؛ بر حذر می‌‌دارم. بنابراین شایسته نیست که بر خود سخت بگیرد همچنین نذر قضا و قدر را تغییر نمی‌‌دهد. برخی از مردم هرگاه چیزی بر او سخت شد یا از چیزی نا امید شد، برای الله À نذر می‌‌کنند: نذر می‌‌کنم اگر چنین و چنان برای من حاصل شد، فلان و فلان کار را انجام خواهم داد. می‌‌گوییم: ‌ای برادر! الله À هرگاه آن را مقدر نماید نذر تو تأثیری در ایجاد یا عدم ایجاد آن ندارد. اما از الله À طلب عافیت نموده و مطلوب خود را از او طلب کن! همان‌‌طور که پروردگارت می‌‌فرماید: {وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ}[غافر: ۶۰]: (و پروردگار شما فرمود: مرا بخوانید تا (دعای) شما را اجابت کنم همانا کسانی که از عبادت من سر کشی می‌‌کنند به زودی با خواری به جهنم وارد می‌‌شوند).

[۱] بخاری: کتاب الأیمان والنذور، باب النذر فی الطاعة، شمارهی (۶۳۱۸).

[۲] بخاری: کتاب القدر، باب إلقاء العبد النذر إلی القدر، شمارهی (۶۲۳۴)، مسلم: کتاب النذر، باب النهی عن النذر وأنه لا یرد شیئا، شمارهی (۱۶۳۹).

تعداد بازدید: 8

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

تقول السائلة: ما هو النذر؟ وهل هو مكروه أم محرم؟ وأسأل عن الكفَّارة، وهل النذر الذي تحت سيطرة الخوف يقع أم لا؟ جزاكم الله خيرًا.

فأجاب رحمه الله تعالى: النذر هو أن يلتزم الإنسان لربه -تبارك وتعالى – بطاعة أو غيرها، ويُسمى معاهدة على حد قول الله تبارك وتعالى: ﴿وَمِنْهُم مَّنْ عَهَدَ اللهَ لَبِنْ مَاتَنَا مِن فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّلِحِينَ فَلَمَّا ءَاتَهُم مِّن فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَتَوَلَّوا وَهُم مُّعْرِضُونَ * فَأَعْقَبَهُمْ نِفَاقًا فِي قُلُوبِهِمْ إِلَى يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِمَا أَخْلَفُوا اللَّهَ مَا وَعَدُوهُ وَبِمَا كَانُوا يكذبون﴾ [التوبة: ٧٥-٧٧]، وهو مكروه ابتداء، يعني أن ابتداء عقده مكروه؛ لأن النبي صلى الله عليه وسلم لا نهى عنه، وأخبر أنه لا يأتي بخير وإنما يُسْتَخْرَجُ به من البخيل، وأخبر أنه لا يَرُدُّ قَضَاءً، يعني ولا يرفع القضاء، وإنما هو إقحام للنفس بما ليس بواجب عليها، وما أكثر الذين يَنذِرُون ثم يتأسفون على ذلك، وما أكثر الذين يَنْذِرون ثم لا يُوفُون، ولهذا ذهب بعض أهل العلم إلى تحريم النذر، وأنه لا يجوز للإنسان أن يُلْزِمَ نفسه بشيء قد عافاه الله منه، وعلى كل حال فمن نذر طاعة الله وجب عليه أنْ يَفي بنذره ، ومَنْ نذر معصية فإنه لا يحل له أن يفي بنَذْرِه، ودليل ذلك قول النبي صلى الله عليه وسلم: «مَنْ نَذَرَ أَنْ يُطِيعَ اللَّهَ فَلْيُطِعْهُ، ومَنْ نَذَرَ أَنْ يَعْصِيَ اللَّهَ فَلا يَعْصِهْ».

ومثال الطاعة أن يقول قائل: لله على نذر أن أصوم يوم الاثنين القادم، فهذا نذر طاعة، فيقال له: يجب عليك أن تفي بنذرك وأن تصوم يوم الاثنين، ومثال المعصية أن ينذر شخص سرقة مال من شخص آخر، فهنا نقول له: لا يحل لك أن تفعل ما نذرت ولكن عليك كَفَّارة يمين، وهي إطعام عشرة مساكين، أو كسوتهم، أو تحرير رقبة، فمن لم يجد فصيام ثلاثة أيام متتابعة.

أما نذر المباح: فيخير الإنسان بين فعله أو كَفَّارة يمين، مثل أن يقول: الله على نذر أن ألبس هذا الثوب، فنقول له هذا نذر مباح، إن شئت وفيت بنذرك ولبست الثوب، وإن شئتَ لم تفِ بنذرك، ولكن عليك كَفَّارة يمين.

وإنني أحذر إخواني المسلمين من النذر كله؛ لنهي النبي صلى الله عليه وسلم عنه، ولأن الإنسان في عافية، فلا ينبغي له أن يشدد على نفسه، ولأن النذر لا يَرُدُّ قضاء؛ فإن بعض الناس إذا صعب عليه الشيء أو أيس من الشيء ذهب يَنْذِر الله : علي نذر إن حصل كذا وكذا لَأَفْعَلَنَّ كذا وكذا، نقول: يا أخي، إن الله إذا قدره فإن نذرك لا أثر له لا في إيجاد الشيء ولا في إعدامه، ولكن اسأل الله العافية، واسأله مطلوبك؛ كما قال ربك عز وجل: ﴿وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ﴾ [غافر:60].