(۶۰۳۵) حکم بازیچه قرار دادن قسم به الله

(۶۰۳۵) سوال: شیخ بزرگوار! آیا در این کار گناه بازیچه قرار دادن قسم به الله À نیست؟ از این جهت که بر رخ ندادن چیزی قسم یاد نموده در حالی که آن چیز رخ داده است و او می‌‌داند که کفاره‌‌ای ندارد و قسم یاد نموده تا اینکه طرف مقابل خود را در این مسئله راضی کند؟

جواب:

در هر حال در این کار برای او گناه دروغ و قسم است.

شیخ بزگوار: گفتید هرگاه شخص سوگند یاد کند و بگوید: إن شاء الله، قسم محسوب نمی‌‌شود، زیرا به منزله‌‌ی قسم نیست؛ زیرا آزاد است و اگر خواست می‌‌شنود و اگر خواست نمی‌‌شنود.

جواب: بله، اما قسم است. رسول الله ﷺ می‌‌فرماید: «من حلف علی یمین فقال: إن شاء الله لم یحنث»[۱]: (کسی که قسم یاد نمود سپس گفت: إن شاء الله؛ قسم گیر نمی‌‌شود) در حقیقت قسم بوده چون قسم به الله À است، اما قسمی بوده که به مشیئت الله À معلق شده است، گویا انسان از چرخش و قدرت خود بیزاری جسته و امر را به الله À واگذار می‌‌کند. هنگامی که امر را به الله À واگذار می‌‌کند، این‌‌گونه می‌‌شود که اگر خلاف قسم خود نمود با مشیئت الله À خلاف قسم خود نموده است و چیزی بر او نیست. به همین دلیل علما اختلاف نموده که هرگاه إن شاء الله گفت؛ آیا برای تبرک بوده یا برای تعلیق؟ اگر برای تبرک گفته، آیا فایده دارد یا خیر؟ شیخ الاسلام ابن تیمیه O ترجیح داده به دلیل عموم حدیث مطلقا فایده دارد یعنی به عنوان مثال، ممکن است کسی بگوید: به الله قسم إن شاء الله این کار را انجام خواهم داد و منظورش از گفتن (إن شاء الله) تأکید امر باشد، نه معلق نمودن آن به مشیئت الله À. برخی از علما می‌‌گویند: اگر قصدش معلق نمودن قسم نباشد، قسم گیر می‌‌شود؛ زیرا آن را به مشیئت الله À واگذار نکرده بلکه آن را از این جهت که با مشیئت الهی بوده، تأکید نموده است. برخی می‌‌گویند: هرگاه إن شاء الله را به صورت مطلق بگوید، چه قصدش تحقق آن یا معلق نمودن آن باشد، چیزی بر او نیست و این قول، ترجیح شیخ الاسلام ابن تیمیه O بوده و دلیلش عمومیت حدیث است.

[۱] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 5

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

فضيلة الشيخ: أليس في هذا إثم التلاعب بالحلف بالله عز وجل، حيث حلف على شيء أنه لم يقع وهو يعرف أنه قد وقع وهو يعلم أنه لا كَفَّارة عليه وإنما حلف ليرضي خصمه في هذه المسألة؟

فأجاب رحمه الله تعالى : هو على كل حال فيه إثم الكذب وإثم اليمين في هذا.

فضيلة الشيخ: ذكرتم أن الشخص إذا حلف وقال: إن شاء الله فإن هذا قد لا يكون يمينا؛ لأنه ليس في منزلة اليمين، لأنه في حلّ من أمره؛ إن أراد سمع وإن أراد لم يسمع.

فأجاب رحمه الله تعالى: إي نعم ولكنه يمين، الرسول صلى الله عليه وسلم قال: «مَن حَلَفَ على يمين فقالَ: إِنْ شاءَ اللهُ لم يَحْنَتْ» وهو يمين في الحقيقة؛ لأنه قسم بالله، ولكنه يمين علق بمشيئة الله، فكأن الإنسان قد تبرأ من حوله وقوته وجعل الأمر إلى الله، فلما جعل الأمر إلى الله صار إذا خالف فقد خالف بمشيئة الله، ولا شيء عليه، ولهذا اختلف العلماء إذا قال: إن شاء الله للتبرك أو للتعليق، إذا قال للتبرك هل تنفعه أو لا تنفعه واختار شيخ الإسلام ابن تيمية أنه تنفعه مطلقا؛ لعموم الحديث، يعني مثلا قد يقول الحالف: والله إن شاء الله لأَفْعَلَنَّ كذا، ويقصد بقوله: (إن شاء الله) تحقيق الأمر والتأكيد دون التعليق بمشيئة الله. ومن العلماء من يقول : إذا لم يقصد التعليق فإنه يحنث؛ لأنه ما رد المشيئة إلى الله وإنما أكد ذلك لكونه بمشيئة الله ومنهم من يقول: إنه إذا قال: إن شاء الله مطلقا سواء قصد التحقيق أو التعليق فإنه لا شيء عليه، وهذا الأخير اختيار شيء الإسلام ابن تيمية لعموم الحديث.