(۵۸۹۶) حکم راننده در تصادف غیرعمد منجر به فوت در روز قیامت

(۵۸۹۶) سوال: اگر تصادفی رخ دهد -الله مقدر نکند- و یکی در اثر این تصادف بمیرد در حالی که راننده‌‌ (قاتل) چنین قصدی نداشته است؛ آیا این رانند در روز قیامت در جلوی الله À محاسبه می‌‌شود نظر به اینکه او روحی را کشته است؟ الله À شما را از بندگان راشد خود خود قرار داده و به شما پاداش خیر دهد.

جواب:

این مسئله از مسائل مهمی بوده که مردم به سبب بی‌‌پروایی در رانندگی، سرعت و عدم توجه به قوانینی که مردم را مقید می‌‌کند به آن مبتلا شده‌‌اند و قاعده‌‌ی این است که اگر از جانب راننده تجاوز از حد یا سهل‌‌انگاری باشد در قبال آنچه به سبب این تصادف تلف شده ضامن بوده همچنین در صورتی که در آن کفاره باشد، کفاره را ادا کند. تجاوز از حد انجام دادن کاری بوده که جایز نیست و سهل‌‌انگاری ترک آن چیزی بوده که واجب است. بنابراین اگر فرض شود این راننده که رانندگی می‌‌کرده بداند که در ماشین خللی وجود دارد اما در درست کردن آن تنبلی کند سپس به خاطر این خلل تصادف رخ دهد او ضامن است، زیرا در اجتناب از این خطر سهل‌‌انگاری کرده است. همچنین اگر این راننده سرکشی کند از این جهت که در جهتی که قانون به او رانندگی در آن جهت را اجازه نمی‌‌دهد رانندگی کند سپس به خاطر این خلاف تصادفی رخ دهد؛ در این صورت نیز ضامن است؛ زیرا از حد تجاوز نموده اما اگر تصادف به خاطر تصرفی باشد که شریعت اجازه داده، در قبال آن ضامن نیست. مانند اینکه برای جلوگیری از خطر منحرف شود و گمان کند که این انحراف به ایمنی از ماندن در جهت خود، نزدیک‌‌تر است. در این حالت در قبال آنچه این تصادف به وجود آورده ضامن نیست یعنی راننده‌‌ای که در آن است ضامن نیست زیرا برای مصلحت چنین کاری را انجام داده و این شخص احسان نموده است. الله À می‌‌فرماید: {مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِن سَبِيلٍ}[التوبة: ۹۱]: (بر نیکو کاران هیچ راه (سرزنش) نیست).

در این حالت اگر با انحرافش با ماشین بر چیزی واژگون شود و آن را تلف کند ضامن است لذا در قبال آنچه با این واژگونی تلف شده ضامن است چون این عمل او برای مصلحت آنچه به او برخورد کرده نیست، لذا ضامن خسارت آن است. با مثال واضح‌‌تر می‌‌شود: این مرد هنگامی که برای جلوگیری از خطر و آنچه گمان می‌‌کرده به ایمنی نزدیک‌‌تر است منحرف شده سپس با مردی که در خیابان راه می‌‌رفته برخورد کره و آن مرد، مرده است همچنین در ماشین شخصی بوده که هنگام واژگونی مرده است. صاحب ماشین در قبال این مردی که در ماشین بوده ضامن نیست زیرا راننده برای مصلحت او چنین کاری را انجام داده و احسان نموده لذا بر نیکوکاران سرزنشی نیست اما در قبال مردی که در خیابان بوده و این ماشین بر روی او واژگون شده ضامن است زیرا این خسارت نتیجه‌‌ی کاری بوده که مصلحت این شخص تلف شده در آن نبوده است.

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إذا وقع حادث – لا قدر الله ذلك- وكان أحد المصابين قد مات نتيجة الحادث، وكان السائق القاتل لا يقصد ذلك، فهل يُحاسب هذا السائق أمام ربه يوم القيامة، مع العلم أنه قتل رُوحًا؟ جعلكم الله من عباده الراشدين، أفيدونا جزاكم الله خيرًا.

فأجاب رحمه الله تعالى: هذه المسألة من المسائل الهامة التي ابتلي الناس بها بسبب التهور في قيادة السيارات والسرعة، وعدم المبالاة بمخالفة الأنظمة التي تقيد الناس. والضابط فيها أنه إذا كان من السائق تعد أو تفريط فإن عليه ضمان ما تلف بسبب الحادث، وكَفَّارته إن كان فيه كفارة، والتعدي أن يفعل ما لا يجوز، والتفريط أن يترك ما يجب، فلو فرض أن هذا القائد الذي يقود السيارة يعلم أن فيها خللا ولكن تهاون في إصلاحه، ثم حصل الحادث نتيجة لهذا الخلل، فإن عليه الضمان؛ وذلك لأنه فرط في تلافي هذا الخطر، كذلك أيضًا لو أن هذا القائد اعتدى بأن اتجه إلى المسار الذي لا يسمح له النظام بالسير فيه ثم حصل الحادث من جراء هذه المخالفة فإن عليه الضمان؛ لأنه كان معتديًا، أما إذا كان الحادث نتيجةً لتصرف مأذون فيه شرعًا فإن ذلك لا ضمان فيه مثل أن يكون القائد انحرف ليتفادى خطرًا يعتقد أن هذا الانحراف أقرب إلى السلامة من البقاء في مساره، فإنه في هذه الحال لا ضمان عليه فيما تلف من هذه السيارة في هذا الحادث، أعني أنه لا يضمن الركاب الذين فيها، أو الأموال التي تلفت فيها؛ لأنه تصرف للمصلحة، فهو محسن، وقد قال الله تعالى: ﴿مَا عَلَى الْمُحْسِنِين من سبيل﴾ [التوبة: ٩١].

لكن في هذه الحال لو أنه بانحرافه انقلب على شيء. فأتلف هذا الشيء الذي انقلب عليه فإنه يضمنه، فيضمن ما تلف بسبب هذا الانقلاب؛ لأن تصرفه هذا ليس من مصلحة ما انقلب عليه، فيكون ضامناً له، ويتضح ذلك أكثر بالمثال؛ هذا الرجل لما انحرف تفاديًا للخطر وسلوكًا لما يراه أسلم ثم انقلب فكان تحت السيارة إنسان يمشي في الشارع فمات، وفي السيارة إنسان أثناء انقلاب السيارة أيضًا مات فهذا الرجل الذي كان في السيارة لا يَضْمَنُه صاحب السيارة؛ لأن السائق أو القائد إنما تصرف لمصلحته، فهو محسن وما على المحسنين من سبيل، وأما الرجل الذي في الشارع الذي انقلبت عليه هذه السيارة فإن صاحب السيارة يضمنه؛ لأنه تلف نتيجة لفعله الذي لا مصلحة لهذا التالف فيه.