(۴۳۵۰) سوال: او در سال گذشته به حج رفته و می‌گوید نیت من این بوده که حج را به کامل‌ترین وجه انجام دهد به غیر از این که در روز دوم رمی را بعد از نماز صبح به جا آوردم لذا دیدم که مردم رمی می‌کنند و من نیز رمی کردم ولی از بعضی از برادران شنیدم که می‌گویند: رمی جمرات بعد از زوال است با نظر به این که من نتوانستم در آن روز به دلیل ازدحام و خستگی بار دیگر رمی کنم لطفاً من را راهنمایی کنید که حکم حجم چه می‌باشد؟ جزاکم الله خیرا.

جواب:

آنچه برادران به تو فتوا دادند صحیح است که رمی در روز یازدهم و دوازدهم و سیزدهم قبل از زوال جایز نیست زیرا رمی در این ایام سه‌گانه وقتش داخل نمی‌شود مگر بعد از زوال خورشید لذا رمی شما بعد از نماز فجر در غیر وقت آن بوده و مردود است و مقبول نمی‌باشد زیرا رسول اللهﷺ می‌‌فرماید: «من عمل عملاً لیس علیه أمرنا فهو رد»[۱] : (هر عملی که امر ما بر آن نیست مردود است): لذا شایسته بود بعد از آن که تو را با خبر ساخت که رمی شما بعد از نماز صبح صحیح نیست در آخر روز یا در شب می‌رفتی و رمی می‌کردی ولی این کار را نکردی و الان باید فدیه‌تی را در مکه ذبح کنی و بین فقرا توزیع کنی و آن بدل واجبی است که ترک کرده‌ای.

و در این مناسبت این برادر سوال کننده و دیگر برادران شنونده را نصیحت می‌کنم عبادت را بعد از آن که حرام و حلال آن را شناختند انجام دهند تا این که واجبی را ترک نکنند و در حرامی واقع نشوند و بسیار هستند که در حح دچار خطا می‌شوند و بعد از آن به سوی علما می‌آیند و از آن سوال می‌کنند و چه بسا که وقت و موعد آن گذشته باشد و امکان انجام آن نباشد و همه‌ی اینها به این ماطر است که بسیاری از مردم به عبادتشان اهمیت نمی‌دهند بلکه از این دنیا می‌روند و هر کاری را که مردم انجام می‌دادند، انجام داده‌اند و اگر بر جهل بوده است در این صورت پشیمان می‌شود لذا اگر می‌خواهی عبادت اللهÀ را به جا آوری آن را از روی بصیرت انجام بده و و احکام عبادتی را که می‌خواهی انجام دهی قبل از به جا آوردن آن یاد بگیر تا این که فعل تو مبنی بر اساس صحیح باشد.

[۱] تخریج آن گذشت.