(۴۳۱۶) آیا برای غیر مُحرِم جایز است که از حج‌کننده‌ای كه از رمی عاجز است رمی به جا آورد؟

(۴۳۱۶) سوال: آیا برای غیر مُحرِم جایز است که از حج‌کننده‌ای كه از رمی عاجز است رمی به جا آورد؟

جواب:

اولا قبل از این کم به این سوال جواب دهم دوست دارم مسئله‌ی وکیل گرفتن در رمی را مورد توجه قرار دهم که مردم آن را بسیار دست‌کم می‌گیرند تا جایی که به آن اهمیت نمی‌دهنددر صورتی که رمی جمرات یکی از واجبات حج است و بر کسی که لباس حج را بر تن کرده واجب است که خودش آن را به جا آورد زیرا اللهÀ می‌‌فرماید: {وَأَتِمُّوا۟ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِ} [سوره البقرة: ۱۹۶] : (و حج و عمره را برای الله به اتمام برسانید): و این اقتضای این را دارد که انسان تمام اعمال حج را باید بدون این که کسی را وکیل خود قرار دهد انجام دهد ولی با تأسف بسیار بعضی از مردم این را دست‌کم می‌گیرند تا جایی که جوانی را می‌یابی که از جانب خود برای رمی وکیل گرفته است یا زنی که می‌تواند که خودش رمی به جا آورد کسی را از جانب خود وکیل گرفته است و این خطای بزرگی است و برای کسی که خودش می‌تواند رمی به جا آورد با وکیل گرفتن رمی او به جا نمی‌آید.

بعضی از مردم می‌گویند: زنان به خاطر شلوغی و اختلاط به مردان به وکیل گرفتن نیاز دارند.

می‌گوییم: برای زنان نیز وکیل گرفتن جایز نیست زیرا رسول اللهﷺ به سوده دختر زمعهÈ (یکی از همسرانش) که سنگین و کند رو بود اجازه نداد که وکیل بگیرد بلکه به او اجازه داد از مزدلفه در آخر شب، قبل از شلوغی مردم خارج شود.

و ما می‌گوییم: مسئله‌ی شلوعی در طواف و سعی نیز می‌باشد بلکه در طواف و سعی بیشتر و خطرناکتر است زیرا مردم در رمی کردن سمت یکسانی ندارند یکی می‌آید و یکی می‌رود و با عجله این کار را انجام می‌دهند به خلاف طواف که به یک سمت می‌روند و با آرامی این کار را انجام می‌دهند بنابراین فتنه در آن از این که فاسقان در آن باشند العیاذ بالله خطرناک‌تر است که از اول تا آخر طواف در مجاورت این زن قرار می‌گیرد و خطر در آن بیشتر وجود دارد و با این وجود هیچ کس نگفته است که در حالت شلوغی از جانب زن برای طواف کردن وکیل گرفته می‌شود.

و برای همین نیز حج کننده در حج فرض و نفل باید خودش رمی را به جا آورد و اگر مانند زن حامله یا مریض یا شخص مسن که از این کار عاجز هستند در این حالت از جانب خودشان وکیل می‌گیرند و اگر از صحابه روایت نشده بود که از جانب کودکانشان رمی می‌کردند می‌گفتیم اگر نمی‌تواند رمی را به جا آورد وکیل گرفته نمی‌شود بلکه از او ساقط می‌شود زیرا که واجبات برای کسی که توانایی آن را ندارد از گردنش ساقط می‌شود ولی وقتی در توکیل در اصل حج برای کسی که عجزی که امید به بهبود آن نیست دچار شده است آمده و از صحابه روایت شده است که از جانب کودکانشان رمی را به جا می‌آوردند گفتیم که توکیل در رمی کردن برای کسی که نمی‌تواند جایز است.

و اما کسی که به سبب شلوغی رکی کردن برایش سخت می‌آید عذری برای وکیل گرفتن نیست بلکه می‌گوییم اگر می‌توانی در شلوغی رمی کنی خودت در روز رمی کن و اگر با وجود شلوغی برایت سخت می‌آید در شب رمی را به جا بیاور و امر در این باره سخت‌گیری نیست زیرا رسول اللهﷺ اول وقت رمی در ایام تشریق را مشخص کردند و آخر آن را مشخص نکردند و این دلالت بر این دارد که آخر آن وقت محدودی ندارد و انسان براساس آنچه برایش میسر است در شب رمی می‌کند و این ممنوع نیست و رمی عبادت روز نیست بلکه رسول اللهﷺ به ایشان اجازه داده است که در آخر شب از مزدلفه خارج شوند و هنگامی که رسیدند رمی کنند همانطور که از اسماءÈ دختر ابوبکرJ روایت شده است: «أنها كانت ترمي ثم تُصلي الفجر»[۱] : (او رمی را به جا می‌آورد سپس نماز صبح را می‌خواند): و این دلیل بر این است که امر در آن واسع است بنابراین در چیزی که شرع آن را محدود کرده است به آن ملزم هستیم و در چیزی که شرع در آن مطلق آورده است از رحمت و کَرَم اللهÀ است؛ بله اگر انسانی منزلش دور است و برایش سخت است که هر روز به سوی جمرات برود می‌تواند آن را در روز آخر جمع کند زیرا رسول اللهﷺ به شتربانان اجازه داد که روزی رمی کنند و روزی رمی نکنند[۲] سپس در روز سوم برای دو روز رمی کنند.

اما در صورتی که مشقتی نمی‌باشد جایز نیست که رمی روزی را به روز دیگر به تأخیر بیاندازد.

اما جواب سوال: آیا جایز کسی که در احرام نیست را برای رمی جمرات وکیل کرد؟ فقها گفته‌اند: فقط برای کسی که در آن سال حج می‌کند جایز است. والله الموفق.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: هل يجوز لغير الْمُحْرِمِ أن يرمي عن الحاج العاجز عن الرمي؟

فأجاب رحمه الله تعالى: أولا: قبل أن أجيب على هذا السؤال، أَوَدُّ أن أنبه على هذه المسألة، وهي مسألة التَّوْكِيلِ في الرمي، فإن الناس استهانوا بها استهانة عظيمة، حتى صارت عندهم بمنزلة الشيء الذي لا يُؤْبَهُ له، ورمي الْجَمَرَاتِ أحد واجباتِ الْحَجِّ التي يجب على من تَلَبَّسَ بِالْحَجِّ أن يقوم بها بنفسه، لقوله تعالى: ﴿ وَأَتِمُّوا الْحَجَ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ ﴾ [البقرة: ١٩٦]، وهذا الأمر يقتضي للإنسان أن يتم جميع أعمال الْحَجّ بدون أن يُوَكَّلَ فيها أحدا، ولكن مع الأسف الشديد بعض الناس صار يَتَهَاونُ في هذا الأمر، حتى إنك تجد الرجل الجلد الشاب يُوَكَّلُ من يرمي عنه، أو الْمَرْأَة التي تستطيع أن ترمي بنفسها تُوَكَّلُ من يرمي عنها، وهذا خطأ عظيم، ولا يجزئ إذا وَكَّلَ الإنسان أحدًا يرمي عنه وهو قادر على الرمي.

يقول بعض الناس: إن النساء يَحْتَجْنَ إلى التوكيل من أجل الزحام والاختلاط بالرجال.

فنقول: هذا لا يبيح هنَّ التوكيل، لأن النبي صلى الله عليه وسلم لم يأذن السَوْدَةَ بنتِ زمعة إحدى نسائه، وكانت ثَبِطَة – أي: ثقيلة – لم يأذن لها أن تُوَكَّلَ، بل أذن لها أن تدفع من مُزْدَلِفَة في آخر الليل قبل حَطْمَةِ الناسِ. ولو كان التوكيل جائزا لأمرها أن تبقى في مزدلفة حتى تُصلي الفجر، ثم تَدْفَعُ وتُوَكَّلُ على الرمي.

ونحن نقول: مسألة الزحام واردة حتى في الطَّوَافِ وفي السَّعْي، بل هي في الطَّوَافِ والسَّعْي أخطر وأعظم، لأن الناس في الرمي ليس اتجاههم واحدًا هذا يأتي وهذا يذهب، ثم إنهم يكونون على عجل، ليس فيه تؤدة ولا تأمل، بخلاف الطَّوافِ فإن اتجاههم واحد، ويكون مشيهم رويدا رويدا، فالفتنة فيه أخطر أن يكون فيه الفساق والعياذ بالله، ينال ما ينال من الْمَرْأَةِ بِمُلَاصِقَتِهَا في حال الطَّوَافِ من أوله إلى آخره، فالخطر فيه أعظم، ومع ذلك ما قال أحد إن للمرأة مع الزحام في الطَّوَافِ أن تُوَكَّل من يطوف عنها.

وعلى هذا فيجب على الحاج فرضًا كان أم نفلا أن يرمي بنفسه، فإن كان عاجزا كامرأة حامل، ومريض، وشيخ كبير لا يستطيع، فإنه يُوَكَّلُ في هذه الحال، ولولا أنه روي عن الصحابة أنهم كانوا يرمون عن الصبيان، لقلنا إنه إذا كان عاجزا لا يُوَكَّلُ، بل يسقط عنه، لأن الواجبات تسقط بالعجز، لكن لما جاء التوكيل في أصل الْحَجِّ لمن كان عاجزًا عجزًا لا يُرْجَى زواله، وروى عن الصحابة أنهم كانوا يرمون عن الصبيان قلنا بجواز التوكيل في الرمي لمن كان عاجزا عنه.

وأما من يشق عليه الرمي من أجل الزحام فإن ذلك ليس عذرا له في التوكيل، بل نقول له ارم بنفسك في النهار إن كنت تستطيع المزاحمة، وإن كانت المزاحمة تشق عليك فارم في الليل، فإن الأمر في ذلك واسع لأن الرسول عليه الصلاة والسلام- وقتَ في أيام التشريق أول الرمي، ولم يوقت آخره دل على أن آخره ليس له وقت محدود، وإنما يرمي الإنسان حسب ما تيسر له الرمي في الليل، فإن ذلك ليس ممنوعا، وليس الرمي عبادة نهارية، بل الذين أذن لهم الرسول-عليه الصلاة والسلام- أن يدفعوا من مُزْدَلِفَةً في آخر الليل كانوا يَرْمُونَ إذا وصلوا، كما روي عن أسماء بنت أبي بكر رضي الله عنها: «أَنها كَانَتْ تَرْمِي ثم تُصَلِّي الفجر»، وهذا دليل على أن الأمر في ذلك واسع، فما حدده الشرع التزمنا بتحديده، وما أطلقه فإن هذا من سعة الله – سبحانه وتعالى- وكَرَمِهِ، نَعَمْ لو فرض أن الإنسان بعيد منزله، ويشق عليه أن يتردد كل يوم إلى الْجَمَرَاتِ، فله أن يجمع ذلك إلى آخر يوم لأن الرسول صلى الله عليه وسلم أذن لرعاة الإبل أن يرموا يومًا ويَدَعُوا يوما. ثم يرموا في اليوم الثالث لليومين.

وأما مع عدم المشقة فلا يجوز له أن يُؤَخِّرَ رمي كل يوم إلى اليوم الذي بعده. وأما الإجابة عن السؤال، وهو: هل يجوز أن يتوكل من ليس بِمُحْرِمٍ في رَبِّي الْجَمَرَاتِ، فإن الفقهاء -رحمهم الله – قالوا: لا يصح أن يُوكَّل إلا من حَجَّ ذلك العام، والله الموفق.