(۴۰۰۶) آیا می‌توان شش روز شوال را پیش از اتمام قضای رمضان روزه گرفت؟

(۴۰۰۶) سوال: زنی قضای چند روز از رمضان را بر عهده دارد و این حدیث را شنیده است: «من صام رمضان ثم أتبعه ستا من شوال کان کصیام الدهر» : (هر کس رمضان را روزه بگیرد سپس شش روز از شوال را به دنبال آن روزه بگیرد، گویا تمام سال را روزه گرفته است). وی نمی‌تواند اکنون قضای روزه‌هایش را به طور کامل، انجام دهد. آیا جایز است که اکنون شش روز شوال را روزه بگیرد و قضای روزه‌های رمضان را در ذي القعده روزه بگیرد؟

جواب:

اگر قبل از قضای رمضان، نفل شوال را روزه‌ بگیرد، فایده‌ای برایش ندارد؛ زیرا رسول الله ﷺ فرمود: «من صام رمضان ثم أتبعه ستاً من شوال» : (هر کس رمضان را روزه بگیرد سپس شش روز از شوال را به دنبال آن روزه بگیرد…). بنابراین ابتدا باید روزه‌های رمضان را کامل نماید سپس به دنبال آن، نفل شوال را روزه‌ بگیرد اما اگر قضا در شوال برایش امکان‌پذیر نباشد، چنان که اگر زنی در روز اول رمضان به مدت چهل روز، خون‌ریزی نفاس داشت سپس پاک شد و شروع به روزه گرفتن کرد، وی بیست روز از رمضان را در شوال و ده روز باقی مانده را در ذي القعده روزه خواهد گرفت. در این صورت، پاداش کامل را دریافت می‌کند زیرا روزه‌ی نفل شش روز از شوال را به خاطر عذر شرعی به تأخیر انداخته است.

برخی مردم گمان می‌کنند که روزه‌ی نفل شوال مانند دیگر روزه‌های نفل است؛ می‌گویند: چون برای زن یا هر کسی که قضای رمضان بر عهده‌ داشته باشد، جایز است که روزه‌ی نفل را قبل از قضای رمضان بگیرد، جایز است که این شش روز را نیز قبل از تکمیل قضا روزه بگیرد؛ اما این سخن، صحيح نیست زیرا رسول الله ﷺ تصریح نمود که روزه‌ی شش روز از شوال باید تابع و به دنبال روزه‌ی رمضان باشد و چیزی که تابع و به دنبال چیز دیگری است نمی‌تواند قبل از کامل شدن متبوع و پیشرو خود باشد.

اختلاف علما درباره‌ی گرفتن روزه‌ی نفل، قبل از تکمیل قضای رمضان، مشهور است؛ برخی از اهل علم می‌گویند: روزه‌ی نفل قبل از قضای رمضان صحيح نیست. برخی نیز می‌گویند: صحيح است. بدون تردید احتياط، عدم صحت و درستی این کار است؛ یعنی به این فرد توصیه می‌کنیم که روزه‌ی واجب که همان قضای رمضان است و دَینی بر گردن او می‌باشد را قبل از نفل بگیرد. مقتضای عقل نیز چنین است که انسان، واجب را قبل از نفل انجام دهد؛ لذا مثلا اگر شخصی بگوید: قضای ده روز از رمضان را بر عهده‌ دارم و اکنون که دهه‌ی اول ذي الحجه فرا رسیده است، آیا این ده روز را با نیت نفل روزه‌ بگیرم یا با نیت قضای رمضان؟ می‌گوییم: با نیت قضای رمضان روزه بگیر و اگر روزه‌ی قضای رمضان در دهه‌ی ذي الحجه انجام شود، چه بسا الله À پاداش هر دو را برایت ثبت ‌نماید.

تعداد بازدید: 4

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

تقول السائلة: امرأة عليها أيام من رمضان، وقد سمعت في حديث بأنه مَنْ صَامَ رَمَضَانَ، ثُمَّ أَتْبَعَهُ سِتّا مِنْ شَوَّالٍ، كَانَ كَصِيَامِ الدَّهْرِ». وهي لا تستطيع أن تقضي، فهل يصح منها أن تصوم الستة الأيام من شوال، وتقضي في ذي القعدة؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: لا ينفعها إذا صامت الأيام الستة قبل قضاء رمضان؛ لأن النبي صلى الله عليه وسلم يقول: «مَنْ صَامَ رَمَضَانَ، ثُمَّ أَتْبَعَهُ سِنًّا مِنْ شَوَّالٍ».

فلا بد من إكمال رمضان أولا، ثم يتبع بعد ذلك بصيام ستة أيام من شوال، لكن إذا كان لا يمكنها أن تقضي في شوال، مثل أن تكون امرأة نُفِسَت في أول يوم من رمضان، وبقي عليها دم النفاس أربعين يوما، ثم طهرت، وشرعت في صوم رمضان فستصوم من شوال عشرين يوما من رمضان، والبقية في ذي القعدة، ففي هذه الحال يكون لها الأجر كاملا؛ لأنها أخرت صيام الأيام الستة لعذر.

وقد ظن بعض الناس أن صيام الستة الأيام من شوال كسائر التطوع بالصوم، وقال: إنه إذا كان يجوز للمرأة، أو يجوز لمن عليه قضاء من رمضان، أن يتطوع بالصوم، فإنه يجوز أن يقدم صيام الأيام الستة قبل القضاء، ولكن هذا ليس بصحيح؛ لأن النبي – عليه الصلاة والسلام- صرح بأن هذه الستة لا بد أن تكون تابعة لرمضان، والتابع لا يمكن أن يكون قبل تمام المتبوع.

أما صوم التطوع من غير رمضان فالنزاع فيه معروف، فإن من أهل العلم من قال: إن التطوع بالصوم قبل قضاء رمضان غير صحيح، ومنهم من قال: إنه صحيح.

ولا شك أن الاحتياط عدم الصحة بمعنى: أننا نأمر هذا الرجل أن يصوم الدين الواجب عليه، وهو قضاء رمضان، قبل أن يتطوع، وهذا هو مقتضى العقل؛ أن يبدأ الإنسان بأداء الواجب قبل فعل التطوع، فمثلا إذا قال قائل: أنا علي صيام عشرة أيام من رمضان، وجاء عشرة من ذي الحجة، فهل أصوم بنية صيام عشرة ذي الحجة أم بنية قضاء رمضان؟ نقول: صم بنية قضاء رمضان، وإذا وقع هذا القضاء في أيام عشرة ذي الحجة فقد يكتب الله لك الأجرين جميعا.