(۳۴۱۱) بهترین اعمال برای هدیه کردن به متوفی

(۳۴۱۱) سوال: شیخ بزرگوار! بهترین چیزی که می‌توانم برای برادرم که از دنیا رفته است انجام دهم چیست؟

جواب:

بهترین چیزی که زندگان برای مردگان انجام می‌دهند دعا کردن است. دلیلش نیز حدیث صحیحی است که ابوهریره Ð از پیامبر ﷺ روایت می‌کند که ایشان فرمود: «إِذَا مَاتَ الْإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ إِلَّا مِنْ ثَلَاثَةٍ: إِلَّا مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ»[۱] يعني: (هرگاه انسان بمیرد عملش قطع می‌شود مگر از سه جهت: صدقه‌ی جاریه، علمی که از آن سود برده شود یا فرزند صالح و شایسته‌ای که برایش دعا کند). بنابراین پیامبر ﷺ در این حدیث تبیین نمودند که آنچه به میت نفع می‌رساند دعا است. به همین مناسبت دوست دارم بسیاری از مردم که به اهدا کردن اعمال صالح به مردگان اهمیت می‌دهند و از آنچه پیامبر ﷺ آنان را ارشاد نموده -یعنی دعا- روی‌گردانی می‌کنند را یادآوری کنم. مثلاً شخصی را می‌بینی که در رمضان قرآن را چند بار ختم می‌کند. ختم اول را برای مادرش قرار می‌دهد، سپس برای پدر، سپس برای مادر بزرگش، سپس برای دایی، سپس برای عمو و دیگر نزدیکان قرار می‌دهد اما چیزی برای خودش قرار نمی‌دهد که این از کمبود فقه و فهم است. مشروع این است که اعمال صالح برای خود انسان باشد و برای هر کس از مردگان مسلمانان که خواست دعا کند. همچنین نمی‌دانم پیامبر ﷺ یکی از یارانش H را امر کرده باشد که به نیابت از مردگانشان صدقه دهند، نماز بخوانند یا روزه بگیرند مگر در کارهای واجب. همان‌گونه که در حدیث عایشه È از پیامبر ﷺ روایت است که فرمود: «من مات و عليه صيام صام عنه وليّه»[۲] يعني: (هر کس از دنیا رفت و بر وی روزه بود ولیّ وی به نیابت از او روزه می‌گیرد). اما ایشان اجازه می‌دادند انسان به نیابت از پدر یا مادر یا غیره صدقه کند.

(۱⁾ [تخریج آن گذشت]

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: فضيلة الشيخ، ما أفضل شيء أفعله لأخي الْمُتَوَفَّى؟

فأجاب – رحمه الله تعالى : أفضل شيء يفعله الأحياء للأموات الدعاء، ودليل ذلك ما ثبت في الصحيح من حديث أبي هريرة رضي الله عنه عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال: «إِذَا مَاتَ الْإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ إِلَّا مِنْ ثَلَاثَةٍ إِلَّا مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنَتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَه». فَبَيَّنَ الرسول -عليه الصلاة والسلام- في هذا الحديث أن الدعاء هو الذي ينفع الميت.

وبهذه المناسبة أود أن أنبه كثيرًا من الناس الذين يهتمون بإهداء الأعمال الصالحة إلى الأموات، ويَعْدِلُونَ عما أرشد إليه النبي صلى الله عليه وسلم من الدعاء، فتجد الإنسان مثلا في رمضان يختم القرآن عدة مرات، فيجعل الختمة الأولى لأمه، ثم لأبيه، ثم لجدته، ثم لخاله، ثم لعمه… إلى آخره، ولكن لا يجعل لنفسه شيئًا، وهذا من قلة الفقه، فالمشروع أن تكون الأعمال الصالحة للإنسان نفسه، وأن يَدْعُو لمن شاء من الأموات من المسلمين ولا أعلم أن النبي -عليه الصلاة والسلام – أمر أحدا من أصحابه أن يتصدقوا أو يصلوا عن أمواتهم، أو يصوموا عنهم إلا في الأمور الواجبة، كما في حديث عائشة رضي الله عنها عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: «مَنْ مَاتَ وَعَلَيْهِ صِيَامٌ صَامَ عَنْهُ وَلِيُّهُ». ولكنه – عليه الصلاة والسلام- يجيز أن يتصدق الإنسان عن أبيه أو عن أمه وما أشبه ذلك.