(۳۲۹۰) سوال: آیا کسی ‌که خارج از شهرش بمیرد شهید است؟ و آیا محاسبه می‌شود؟ و چگونه در قبر محاسبه می‌شود؟ من شنیدم که شهید محاسبه نمی‌شود؟ لطفاً در این مورد راهنمایی بفرمایید.

جواب:

کسی که خارج از شهرش بمیرد، شهید نیست؛ زیرا قول به اینکه مرگ غریب شهادت است هیچ مستندی از شرع ندارد و شهید کسی است که در راه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ کشته می‌شود و کسی است که می‌جنگد تا كلمه الله بالا باشد، و این نیت، یعنی که می‌خواهد با جنگیدنش کلمه الله بالا باشد، نیتی است، محلش قلب است؛ و برای همین رسو الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم  فرمودند: «وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، لَا يُكْلَمُ أَحَدٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ – وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَنْ يُكْلَمُ فِي سَبِيلِهِ – إِلَّا جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَاللَّوْنُ لَوْنُ الدَّمِ، وَالرِّيحُ رِيحُ الْمِسْكِ»[۱] : (قسم به آنکه جانم به دست اوست، هرکس در راه الله زخمی شود – و الله داناتر است که چه کسی در راه او زخم برداشته است- در روز قیامت در حالی می‌آید که خونش رنگ خون است اما بوی مشک می‌دهد) پس رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم با فرموده‌اش: «و الله داناتر است که چه کسی در راه او زخم برداشته» اشاره به این کردند که به شهادت، جز با نیت راستین دست یافته نمی‌شود و نیت راستین همان است که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم توضیح دادند وقتی درباره مردی سوال شدند که از روی تعصب قومی‌ می‌جنگد و به خاطر شجاعت می‌جنگد و می‌جنگد تا جایگاهش دیده شود، کدام یک در راه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است؟ پس فرمودند: «مَنْ قَاتَلَ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللهِ هِيَ الْعُلْيَا، فَهْوَ فِي سَبِيلِ الله»[۲] : (هرکس برای این می‌جنگد که کلمه‌ی الله بالا باشد، آن در راه الله است) بر همین اساس جایز نیست به صورتی قطعی کسی که در جهاد کشته شد، به عین آن شخص گفت که شهید است، زیرا این در امر مجال رای و نظر نیست ( و نیاز به وحی دارد) و اما بر وجه عموم مثل این ‌که گفته شود: هرکس در راه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ کشته شد شهید است، این جایز است و از عمر بن خطاب رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با سندی حسن روایت شده که فرمود: «.. وأُخْرى يقُولُونَها: لِمَنْ قُتِلَ فِي مَغازِيكُمْ، أَو مَات، قُتِلَ فُلانٌ شَهِيدًا، أَو ماتَ فُلانٌ شَهِيدًا، ولَعَلَّهُ أنْ يَكُونَ قَدْ أوْقَرَ عَجُزَ دابَّتِهِ، أوْ دَفَّ راحِلَتِهِ ذَهَبًا، أَو وَرِقًا، يَطْلُبُ التِّجارَةَ، فَلا تَقُولُوا ذاكُمْ، ولَكِنْ قُولُوا كَما قالَ النَّبِيُّ صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم: «مَن قُتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، أَوْ مَاتَ فَهُوَ فِي الجَنَّةِ»[۳] : (و نکته دیگر که آن را درباره کسی ‌که در جنگ‌های‌تان کشته شده یا مرده است می‌گویند: فلانی شهید است و فلانی شهید از دنیا رفت، چه‌بسا که آن فرد از سواریش افتاده و مرده، یا شاید بار سوار‌ه‌‌اش از طلا یا نقره بوده و جهت تجارت خارج شده بوده است، لذا چنین عبارتی را نگویید، بلکه همان‌طور بگویید که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «هرکس در راه الله بمیرد یا کشته شود، در بهشت است») یعنی: بر وجه عموم، این به نسبت حکم شهادتش در آخرت است اما حکم به شهادتش در دنیا، اصل این است، یعنی: با این شخصی که می‌جنگید و در ظاهر به نظر می‌رسید برای اعلای کمله الله است با او معامله شهدا را داریم که غسل و کفن نشود و نماز بر او خوانده نشود و تنها در لباسش آن‌طور که بوده همراه مسلمانان دفن شود اما به نسبت سوال قبر، در حدیث آمده است: «أنَّ رجلًا قال يا رسولَ اللهِ ما بالُ المؤمنين يُفتنون في قبورِهم إلَّا الشَّهيدَ قال كفَى ببارقةِ السُّيوفِ على رأسِه فتنةً»[۴] : (اینکه مردی گفت: ‌ای رسول‌الله، چرا همه‌ی مومنان در قبرهایشان مورد آزمایش و فتنه قرار می‌گیرند به جز شهید؟ فرمودند: «همان برق شمشیر بر فرق سر شهید کافی‌ است (که برایش بزرگ‌ترین آزمایش باشد)).

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] صحیح بخاري: كتاب العلم، باب من سأل وهو قائم عالما جالسا، شماره (١٢٣) و مسلم: كتاب الإمارة، باب من قاتل لتكون كلمة الله هي العليا فهو في سبيل الله، شماره (١٩٠٤).

[۳] تخریج آن گذشت.

[۴] تخریج آن گذشت.