(۳۲۴۸) سوال: سؤال کننده دانشجو در دانشکده‌ی پزشکی می‌گوید:

آیا سقط کردن جنینی که از طریق سونوگرافی دانسته شده که خلقتش دچار مشکل است، حرام می‌باشد؟ مثلا نقص عضو داشته باشد مانند: ساق پا و غیره، با وجود این که ممکن است زنده بماند و سببی وجود ندارد که مستقیما بعد از تولد، وفات نماید اما حالت‌هایی وجود دارد که جنین نقص عضو مهمی ‌دارد که در نتیجه بعد از تولد، وفات می‌یابد مانند این که نقص عضوی همانند: مغز، قلب، دو ریه یا اعضای دیگری داشته باشد که زنده ماندن، بدون آن ممکن نیست؛ آیا سقط کردن چنین جنینی در این حالت برای این که مادر با تمام کردن بارداری خسته نشود نظر به این که جنین نیز زنده نمی‌ماند، حرام است؟ لطفاً پاسخ دهید، جزاکم الله خیرا.

جواب:

قبل از پاسخ به این سؤال می‌گویم: سؤال پیرامون چنین قضایایی یعنی ناهنجاری جنین در شکم مادران، زیاد شده است که این مسئله بدون شک اسبابی دارد.
سبب اول: گناهانی است که به طور عموم از مردم و به طور خصوص از این زن یا شوهرش سر می‌زند زیرا هر مصیبتی که واقع می‌شود به سبب گناهان است؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ} [الشُّورى: ٣٠]: (هر مصیبتی که به شما رسد به خاطر کارهایی است که انجام داده‌اید و الله از بسیاری (گناهان) در می‌گذرد) این جمله شرطی است و اسم‌های شرط، عموم را می‌رسانند یعنی هر مصیبتی به شما می‌رسد قطعاً به سبب کردار خودتان است و الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ از بسیاری از آن‌ها می‌گذرد همچنین گاهی انسان با وجود پایبندی‌اش دچار مصیبتی می‌شود تا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بدین وسیله درجات او را بالا ببرد و به اجر و ثوابش بیفزاید اما اصل این است که سبب مصیبت‌ها، گناهان هستند.
سبب دوم: گفته شده مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری از جمله اسباب ناهنجاری جنین است که امروزه مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری بسیار رواج یافته است زیرا زنان خواستار خوش‌گذرانی هستند و خستگی بارداری و سرپرستی را نمی‌خواهند و می‌خواهند استراحت کنند؛ نمی‌دانم، آیا خاطرات مادرانشان که از دشواری بارداری و زایمان رنج می‌بردند که البته زنان این زمانه با وجود چیزهایی که درد را کم‌تر می‌کند به آن دچار نیستند را فراموش کرده‌اند؟ اگر آنچه گفتم که مصرف قرص‌های بارداری که برای جلوگیری از بارداری استفاده می‌شود سبب ناهنجاری می‌شود صحیح باشد، اقتضا می‌کند زنان از مصرف این قرص‌ها امتناع ورزند حتی اگر به سبب ترک مصرف این قرص‌ها پشت سر هم باردار شوند زیرا فرزندآوری زیاد از جمله نعمت‌های الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بر انسان و امت است همچنین از جمله اموری است که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم آن را دوست می‌دارد. مهم آن است که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم دستور داده با زنی که بسیار محبت دارد و بسیار فرزندآور است ازدواج کنیم؛ بنابراین رسول الله بین سبب و مسبَّب جمع نمود.
در هر صورت خواهران مسلمان را به عدم مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری توصیه و نصیحت کرده و می‌گوییم: زیاد باردار شدن از جمله نعمت‌های الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بر زوجین و امت به طور کلی است همچنین هرگاه انسان بر پروردگارش اعتماد کرده و از او یاری بخواهد الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ او را در مقابل سختی‌های بارداری و سرپرستی یاری نموده و کار را برایش آسان می‌نماید اما مشغول شدن زن به تنبلی و خوش‌گذرانی و عدم تحمل خستگی بارداری، زایمان و سرپرستی را را تنگ‌نظری می‌دانیم.
در هر صورت سؤال پیرامون ناهنجاری‌ در جنین‌ها زیاد شده است که به نظر ما از همین دو سببی که ذکر کردیم خارج نیست اما هرگاه آشکار شود جنین ناهنجاری دارد اگر به چهار ماه رسیده و روح در آن دمیده شده تلاش برای سقط کردنش به هیچ وجه جایز نیست زیرا منجر به قتل نفسی می‌شود که حرام است و قتل نفسی که حرام است از جمله بزرگ‌ترین گناهان کبیره است حتی اگر منجر به مرگ مادر نیز شود در چنین حالتی سقط کردنش جایز نیست زیرا تلف کردن نفسی برای زنده نگه داشتن نفسی دیگر جایز نیست؛ برای مثال: مردی که ضرورتا نیازمند خوردن است و فقط آدمی که خونش معصوم است را می‌یابد آیا جایز است این آدم (که خونش معصوم است) را به خاطر رفع ضرورتش ذبح کند؟ همه‌ی مردم می‌گویند: خیر، جایز نیست، این جنین نیز همین گونه است هرگاه روح در آن دمیده شود سقط کردنش جایز نیست تا بمیرد حتی اگر بقای جنین در شکم مادر منجر به مرگ مادر شود؛ بنابراین هرگاه روح در جنین دمیده شود سقط کردنش به طوری که بمیرد به هیچ وجه جایز نیست و فرقی ندارد ناهنجاری‌اش نداشتن دست، نداشتن پا، نداشتن چشم، نداشتن بینی یا هر حالت دیگری باشد بلکه باقی می‌ماند تا این که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ آن را خارج کند سپس الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ با وی هر چه بخواهد می‌کند.
اما اگر این مسئله قبل از دمیده شدن روح در جنین باشد، دیده می‌شود: اگر ناهنجاری کم و احتمالی است، مانند: فقدان یک انگشت یا زیاد بودن یک انگشت و چیزهایی از این قبیل که از بین بردنش ممکن است یا چیز ترسناکی به حساب نمی‌آید مادامی که تکه گوشتی آفریده شده است، سقط نمی‌شود اما اگر ناهنجاری زیادی مانند فقدان یک عضو کامل، فقدان دست یا پا، جمجمه و چیزهایی از این قبیل باشد در این صورت سقطش اشکالی ندارد زیرا هنوز به یک نفس تبدیل نشده است همان‌گونه که حدیث عبدالله بن مسعود رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ دلالت دارد که می‌گوید: «حَدَّثَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم وَهُوَ الصَّادِقُ الْمَصْدُوقُ، قَالَ: إِنَّ أَحَدَكُمْ يُجْمَعُ خَلْقُهُ فِي بَطْنِ أُمِّهِ أَرْبَعِينَ يَوْمًا، ثُمَّ يَكُونُ عَلَقَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يَكُونُ مُضْغَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يَبْعَثُ اللَّهُ مَلَكًا فَيُؤْمَرُ بِأَرْبَعِ كَلِمَاتٍ، وَيُقَالُ لَهُ: اكْتُبْ عَمَلَهُ وَرِزْقَهُ وَأَجَلَهُ، وَشَقِيٌّ أَوْ سَعِيدٌ، ثُمَّ يُنْفَخُ فِيهِ الرُّوحُ، فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنْكُمْ لَيَعْمَلُ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْجَنَّةِ إِلَّا ذِرَاعٌ، فَيَسْبِقُ عَلَيْهِ كِتَابُهُ فَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ النَّارِ، وَيَعْمَلُ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَ النَّارِ إِلَّا ذِرَاعٌ، فَيَسْبِقُ عَلَيْهِ الْكِتَابُ فَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ» : (رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم که راستگو و تصدیق شده است فرمودند: آفرینش هر کدام از شما در شکم مادرش چهل روز جمع می‌شود سپس در چهل روز لخته خونی می‌شود سپس در چهل روز تکه گوشتی می‌شود سپس الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ ملکی را برانگیخته و او را به چهار چیز دستور می‌دهد و به وی گفته می‌شود: عمل، رزق، مقدار زندگی و بدبختی یا خوشبختی وی را بنوی. سپس روح در وی دمیده می‌شود؛ همانا فردی از شما به عمل می‌پردازد تا این که بین او و بهشت فقط به اندازه‌ی یک آرنج فاصله باقی می‌ماند اما تقدیرش بر وی پیشی گرفته و سرانجام به عمل اهل جهنم می‌پردازد همچنین فردی از شما به عمل می‌پردازد تا این که بین او و جهنم فقط به اندازه‌ی یک آرنج فاصله باقی می‌ماند اما تقدیرش بر وی پیشی گرفته و سرانجام به عمل اهل بهشت می‌پردازد) این حدیث شریف تبیین نمود که جنین هرگاه چهار ماه‌اش کامل شود روح در آن دمیده می‌شود؛ بنابراین هرگاه چهار ماه آن کامل شود انداختنش به طوری که بمیرد به هیچ وجه جایز نیست.