(۳۲۴۳) حکم برداشت جزئی از کالبد بیمار یا میّت برای اهداف علمی

(۳۲۴۳) سوال: من پزشک هستم و مشکلی که پزشکان زیاد با آن برخورد می‌کنند این است که گاهی بیمار می‌میرد در حالی که بیماری‌اش دانسته نمی‌شود یا بیماری دانسته می‌شود اما لازم می‌شود جزئی از کالبد بیمار یا کالبد میّت برای اهداف علمی و پیشرفت درمان برداشته شود که این با فرو کردن سوزنی در جسم یا انجام عمل جراحی برای برداشتن قطعه یا عضوی برای تحقیقات پیرامون آن، صورت می‌پذیرد سپس این تکه از بدن در مقبره دفن می‌شود؛ حکم این کار چیست؟ اگر جایز است آیا واجب است قبل از این کار از خانواده‌ی میّت اجازه گرفته شود یا خیر؟

جواب:

اگر قضیه همان طور که سؤال کننده گفت فرو کردن سوزن یا مانند آن باشد که به سبب آن جراحتی در جسم یا قطع عضوی صورت نمی‌پذیرد، جایز است برای مصلحتی که در بردارد و ضرری به میت نمی‌رسد اما اگر مسئله نیازمند قطع کردن عضوی از میّت است، جایز نیست مگر این‌ که به خاطر مصلحتی باشد که به خود میت تعلق می‌گیرد مثل این که هدف، آگاهی یافتن از سبب مرگش باشد که آیا مرگش طبیعی بوده یا به سبب چیزی که به او داده شده یا غیره بوده است، یعنی هنگام وجود شک در سبب مرگش که آیا به طور طبیعی بوده یا کسی به او تعدی کرده که باعث مرگ او شده است که در این حالت اشکالی ندارد جزئی از بدنش برای انجام آزمایش برداشته شود سپس بعد از آن به بدن میّت برگردانده شده و همراهش دفن شود اما اگر هدف از این کار مصلحتی خارجی باشد که تعلقی به میت ندارد، جایز نیست زیرا میّت احترام دارد همان‌گونه که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «كسر عظم الميّت ككسره حيّا» : (شکستن استخوان میت همانند شکستنش در حال زندگانی است) و این مصلحتی است که به شخص وی تعلقی ندارد؛ بنابراین جایز نیست برای مصلحت دیگران به وی تعدی کنیم.

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: أنا أعمل طبيبا، وهناك مشكلة تواجه الأطباء كثيرا، و هي أنه قد يموت المريض ولم يُعْرَفْ مَرَضُهُ، أو يكون قد عُرِفَ ولكن قد يستلزم الأمر أخذ عينة من جثة المريض أو من جثة الميت للأغراض العلمية وتطوير العلاج، ويكون ذلك إما بوخز إبرة في جسمه، أو إجراء عملية جراحية لاستئصال قطعة أو عضو لدراسته، ثم يُدْفَنُ هذا الجزء في المقبرة، فما حكم ذلك العمل؟ وإن كان جائزا فهل يجب استئذان أهل الميت قبل ذلك أم لا؟

فأجاب -رحمه الله تعالى -: إذا كانت القضية كما قال السائل: وخز إبرة أو شبهها مما لا يحصل به جَرْح الجسم ولا قطع شيء منه، فإن هذا جائز؛ لما فيه من المصلحة وعدم الضرر على هذا الميت. أما إذا كانت المسألة تحتاج إلى قطع شيء من الميت فإن ذلك لا يجوز إلا لمصلحة تتعلق بذلك الميت نفسه؛ مثل أن يكون الغرض الاطلاع على سبب موته هل هو موت طبيعي أو بسبب شيء أعطيه أو ما أشبه ذلك، يعني عند الشكٍّ في موته هل هو بسبب طبيعي أو أن أحدًا اعتدى عليه بما يقتضي موته، فمثل هذا لا بأس أن يُؤْخَذَ منه جزء يُجرى عليه اختبار، ثم بعد ذلك يُعَادُ إلى بدن الميت ويُدْفَنُ معه.

وأما إذا كان الغرض من ذلك مصلحة خارجية عن الميت ولا تَعلُّق للميت بها فإنه لا يجوز؛ لأن الميت مُحترَم كما قال النبي – عليه الصلاة والسلام-: «كَسْرُ عَظْمِ الْمَيِّتِ كَكَسْرِهِ حَيَّا». وهذه مصلحة لا تتعلق به شخصيا، فلا يجوز أن نَعْتَدِي عليه لمصلحة غيره.