چهارشنبه 23 ربیع‌الثانی 1447
۲۳ مهر ۱۴۰۴
15 اکتبر 2025

(۳۰۸۶) حکم دعا در نهایت خطبه در نماز جمعه چیست؟

(۳۰۸۶) سوال: شیخ بزرگوار! حکم دعا در نهایت خطبه در نماز جمعه چیست؟ منظورم از دعا، دعای امام است و دلیل آن چیست؟

جواب:

دعا بین دو خطبه در روز جمعه اشکالی ندارد بلکه خوب است زیرا پیامبر ﷺ می‌‌فرماید: «إن في الجمعة ساعة لا يوافقها عبد مسلم و هو قائم يصلي يسأل الله شيئا إلا أعطاه إياه»[۱]: (در روز جمعه وقتی وجود دارد که اگر بنده‌‌ی مسلمان آن را در حالی که به نماز ایستاده و از الله چیزی طلب می‌‌کند دریابد الله خواسته‌‌اش را برآورده می‌‌کند) و آن وقت: «ما بين خروج الإمام -يعني: دخوله المسجد- إلى أن تقضى الصلاة»[۲]: (ما بین وارد شدن امام به مسجد تا پایان نماز است) لذا دعا بین دو خطبه و در نماز جمعه در ساعتی است که امید به اجابت وجود دارد.

اما دعا بعد از خطبه‌‌ی دوم مشروع نیست زیرا بعد از خطبه‌‌ی دوم اقامه‌‌ی نماز سپس نماز است و وقت دعا نیست و دلیل بر این قضیه این است که از پیامبر ﷺ نقل نشده که در این مکان دعا کند و هنگامی که از رسول الله ﷺ نقل نشده ترک کردن آن سنت است.

اگر انسان در این وقت مشغول دعا شود از دقت نمودن در تساوی صف‌‌ها و چسباندن آن و… غافل می‌‌شود در حالی که مساوی کردن صف‌‌ها از کامل نمودن نماز است تا جایی که برخی از اهل علم می‌‌گویند: مساوی نمود صف‌‌ها واجب است زیرا پیامبر ﷺ از آن تحذیر داده و می‌‌فرماید: «لتسون صفوفكم، أو ليخالفن الله بين وجوهكم»[۳]: (صف‌‌های خود را برابر نموده یا بین آن می‌‌رود که الله در میان شما اختلاف بیندازد) و قول کسانی که می‌‌گویند تساوی صف‌‌ها واجب است قول قوی‌‌ای است زیرا پیامبر ﷺ به چنین امری مگر در صورت ترک واجب هشدار نمی‌‌دهد.

اما آیا در صورت عدم تساوی صف‌‌ها نماز باطل است؟ ممکن است این‌‌گونه گفته شود و ممکن است گفته‌‌ شود: باطل نمی‌‌کند زیرا پیامبر ﷺ فرمود: «تسوية الصفوف من تمام الصلاة»[۴]، أو قال: «من إقامة الصلاة»: (مساوی نمود صف‌‌ها از کامل نمودن نماز یا از اقامه‌‌ی نماز است) همچنین این واجب برای نماز است و داخل نماز نیست لذا نزدیک‌‌تر این است که هر کس صف‌‌ها را برابر نکند گناهکار است اما نمازش درست است اما مشغول شدن به دعا در این وقت مستلزم غافل شدن از مرتب نمودن صف‌‌ها، برابر نمودن، چسباندن آن و کامل کردن صفوف اول است.


[۱] تخریج  آن گذشت.

[۲] تخریج  آن گذشت.

[۳] تخریج  آن گذشت.

[۴] تخریج  آن گذشت.

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: فضيلة الشيخ ما حكم الدعاء في نهاية الخطبة في صلاة الجمعة؟ أقصد بالدعاء دعاء الإمام، وما هو الدليل في ذلك؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: الدعاء يوم الجمعة بين الخطبتين لا بأس به، بل هو خير، لأن النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- ذكر أن «في يوم الجمعة ساعة لا يوافقها عبد مسلم وهو قائم يصلي يسأل الله شيئًا إلا أعطاه إياه»، وهي «من خروج الإمام -يعني: دخول المسجد إلى أن تُقْضَى الصلاة»، فالدعاء بين الخطبتين دعاء في ساعة تُرْجَى فيها الإجابة، وكذلك

الدعاء في الصلاة صلاة الجمعة.

وأما الدعاء بعد الخطبة الثانية فليس بمشروع، لأن ما بعد الخطبة الثانية إقامة الصلاة ثم الصلاة، وليس في هذا الوقت دعاء، والدليل على ذلك أنه لم ينقل عن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- أنه كان يدعو في هذا الموضع، وإذا كان الرسول-عليه الصلاة والسلام- لم يُنقل عنه ذلك صار تركه من السنة.

ثم إن الإنسان إذا انشغل بالدعاء في هذا الوقت انشغل عن ملاحظة تسوية الصفوف والتراص فيها وما أشبه ذلك، وتسوية الصفوف من تمام الصلاة، حتى قال بعض أهل العلم: إن التسوية واجبة؛ لأن النبي صلى الله عليه وسلم حذر منها وقال: «لتُسَوُّنَ صفوفكم، أو لَيُخَالِفُنُّ الله بين وجوهكم»، والقول بوجوب تسوية الصفوف قول قوي؛ لأن النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم – لا يهدد بمثل هذا الأمر العظيم إلا في ترك الواجب.

لكن هل يقال ببطلان الصلاة إذا لم يسوَّ الصف؟ يحتمل أن يقال بذلك، ويحتمل أن يقال: إنها لا تبطل ؛ لأن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- قال: «تسوية الصفوف من تمام الصلاة»، أو قال: «من إقامة الصلاة»، ثم إن هذا واجب للصلاة وليس واجبًا فيها، فالأقرب أن من لم يُقمِ الصفوف فهو آثم ولكن صلاته صحيحة، وأما التشاغل بالدعاء في هذا الوقت فيستلزم التشاغل عن إقامة الصفوف وتسويتها والتراص فيها وإكمال الأول فالأول.

مطالب مرتبط:

(۳۰۷۴) آیا واجب است موضوع خطبه‌‌ی جمعه چیزی باشد که از پیامبر ﷺ نقل شده است؟

بدون شک اگر خطیب به آن چیزی که پیامبر ﷺ در مورد آن خطبه نموده خطبه بخواند بهتر و کامل‌‌تر است....

ادامه مطلب …

(۳۰۶۷) حکم ورود به مسجدالحرام هنگام خطبه جمعه و تقدم طواف یا استماع خطبه

داخل مسجدالحرام مانند دیگر مساجد است به چیزی جز خواندن دو رکعت تحیه‌‌ی مسجد سبک مشغول نمی‌‌شود و شایسته نیست مشغول طواف شود....

ادامه مطلب …

(۳۱۳۵) آیا بعد از نماز جمعه نماز ظهر خوانده می‌‌شود؟

کسی که نماز جمعه را همراه امام خوانده باشد نماز ظهر را نمی‌‌خواند بلکه اعاده‌‌ی نماز جمعه با نماز ظهر از جمله‌‌های بدعت‌‌های نوظهوری است که در زمان صحابه مشهور نبوده....

ادامه مطلب …

(۳۰۸۵) حکم استعمال تعبیر «حبیب‌الله» برای پیامبر ﷺ در خطبه جمعه

بدون شک رسول الله ﷺ حبیب الله است اما بهتر از حبیب الله این است که خلیل الله بگوییم زیرا خلّت بالاترین درجه‌‌ی محبت است...

ادامه مطلب …

(۳۰۶۶) آیا سنت قبلیه در روز جمعه جایز است؟

نماز جمعه سنت قبله ندارد و آن چه برخی آن را انجام می‌‌دهند هنگامی که اذان اول گفته شد برای خواندن نماز بلند می‌‌شوند اصلی ندارد ....

ادامه مطلب …

(۳۱۲۲) محل انتظار خطیب پیش از خطبه

بهتر است تا فرا رسیدن وقت نماز در خانه‌‌اش بماند زیرا این شیوه‌‌ی پیامبر ﷺ است...

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه