(۳۰۸۵) سوال: شیخ بزرگوار! خطیب روز جمعه نزد ما در هنگام ذکر رسول الله ﷺ بسیار از لفظ “حبیب الله” استفاده می‌‌کند آیا اشکالی دارد؟

جواب:

بدون شک رسول الله ﷺ حبیب الله است اما بهتر از حبیب الله این است که خلیل الله بگوییم زیرا خلّت بالاترین درجه‌‌ی محبت است هنگامی که رسول الله ﷺ را به حبیب وصف می‌‌کنی او را از درجه‌‌ی خلّت به درجه‌‌ی محبت پایین آوردی لذا بهتر است خلیل الله بگوییم به دلیل فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «إن الله اتخذني خليلا كما اتخذ إبراهيم خليلا»[۱]: (الله مرا خلیل خود قرار داد همان‌‌طور که ابراهیم را خلیل خود قرار داد) و چیزی که دلالت می‌‌دهد صفت خلّت بالاتر از صف محبت است این است که پیامبر ﷺ می‌‌فرماید: «لو كنت متخذا من أمتي خليلا لاتخذت أبابكر خليلا، و لكن أخوة الإسلام و مودته»[۲]: (اگر می‌‌خواستم از امت خود خلیل را برای خود قرار دهم ابوبکر را خلیل خود قرار می‌‌دادم اما اما برادری اسلام و مودت آن باقی است) با این وجود ابوبکر J حبیب رسول الله ﷺ و محبوب‌‌ترین مردم نزد رسول الله ﷺ بود همچنین عایشه È، زید بن حارثه و اسامة بن زید Ç نیز نزد رسول الله ﷺ محبوب بودند و همه‌‌ی صحابه Æ نزد رسول الله ﷺ محبوب بودند اما هیچ یک از آن‌‌ها را خلیل خود قرار نداد زیرا خلّت بالاترین درجه‌_‌ی محبت است و رسول الله ﷺ خواستند که خلّت ایشان برای الله À باشد.

همچنین آن چه بر این قضیه دلالت می‌‌دهد این است محبت الله به نسبت مؤمنین عام است لذا الله À مؤمنین، اهل تقوا، اهل قسط و عدل و صابرین را دوست دارد اما سراغ نداریم که الله À  کسی غیر از محمد ﷺ و ابراهیم F را خلیل خود قرار دهد.

بنابراین مشخص می‌‌شود کسانی که رسول الله ﷺ را به حبیب الله وصف می‌‌کنند و خلّت را رها می‌‌کنند در آن‌‌ها نوعی کوتاهی وجود دارد و بهتر است که رسول الله ﷺ را به جای حبیب الله به خلیل الله وصف کنند و معلوم است که اگر خلّت ثابت شود محبت از باب اولی ثابت می‌‌شود.

[۱] مسلم: كتاب المساجد و مواضع الصلاة، باب النهي عن  بناء المساجد على القبور، شماره­ى (۵۳۲).

[۲] بخاري: كتاب الصلاة، باب الخوخة و الممر في المسجد، شماره­ى (۴۶۶)، و مسلم: كتاب فضائل الصحابة، باب من فضائل أبي بكر الصديق J، شماره­ى (۵۳۲).