(۲۸۷۴) سوال: در ناحیه­ای از نواحی یمن وسط جماعتی از مذهب زیدی همان­طور که آن را می­نامند زندگی می­کنم و گمان می­کنند که نمازگزار اختیار دارد که در رکعت آخر نماز مغرب سوره­ی فاتحه را بخواند یا اینکه به جای آن بگوید: باسم الله  وبالله، و سبحان الله، والحمدلله، ولا إله إلا الله. همچنین در رکعات آخر نماز ظهر، عصر و عشا این­گونه انجام می­دهند و از آنجایی که تلاوت در تمام این رکعات سری است نمی­دانم که امام سوره­ی فاتحه یا این دعاها را می­خواند همان­طور که احساس حرج می­کنم از اینکه در تمام حالات در هنگام سر که چه می­خواند از او سؤال کنم و می­دانم که نماز کسی که سوره­ی فاتحه نخواند درست نیست در این صورت آیا بر گمان بنا کنم که او سوره­ی فاتحه را می­خواند و پشت سرش نماز بخوانم تا اینکه از نماز جماعت محروم نشوم؟ یا اینکه به تنهایی نماز بخوانم؟ یا اینکه نمازم پشت سر او درست است چه سوره­ی فاتحه را بخواند و چه نخواند؟

جواب:

می­گوییم: نماز تو پشت سر این شخصی که نمی­دانی سوره­ی فاتحه را می­خواند یا نه با این که می­دانی مذهبشان این است که خواندن سوره­ی فاتحه در رکعت آخر واجب نیست می­گویم: نمازت پشت سر این­ها درست است زیرا نماز تو پشت سر کسی که با در فرعی از فروع مخالف است درست است هر چند که مرتکب چیزی شود که نظرت بر اشتباه بودن آن است زیرا انکار در مسائل اجتهادی زمانی که با نص صریحی که احتمال تأویل در آن نیست مخالفت نکرده وجود ندارد.

اما اگر کسی را یافتی که می­دانی او سوره­ی فاتحه را در تمام رکعات می­خواند بهتر است که با او نماز بخوانی و با این کسی که فاتحه را در رکعت آخر نمی­خواند نماز نخوانی.

اما نظرشان مبنی بر اینکه در رکعت آخر تسبح کفایت می­کند برای آن اصلی را در سنت سراغ ندارم در حالی که سنت دلالت می_­دهد بر اینکه باید سوره­ی فاتحه در تمام رکعات خوانده شود زیرا پیامبر ﷺ زمانی که فهمید آن کسی که نمازش را درست نمی­_­خواند چگونه می­خواند به او فرمود: «وافعل ذلک فی صلاتک کلها»[۱](و همين شيوه را در تمام نمازهايت رعايت كن).

خلاصه­ی جواب: نمازت پشت سر کسی که در امری از فروع دین با تو مخالف است اشکالی ندارد زیرا مسلمانان پیوسته بر این شیوه بودند.

[۱] تخریج آن گذشت.