(۲۷۵۸) سوال: حکم ترک کردن نماز صبح همراه با جماعت در مسجد چیست؟ و آیا شخص اگر به خواندن نماز در خانه ادامه دهد و هیچ وقت به خصوص نماز صبح در مسجد حاضر نشود، گناه‌‌کار می‌‌شود؟
جواب:
اهل علم M اتفاق نموده بر اینکه نماز جماعت از بهترین و باشکوه‌‌ترین عبادات است و هر کسی که در آن سستی کند و آن را ترک کند، نهایت محرومیت را از پاداشی که پیامبر ﷺ بر آن مترتب نموده دارد؛ زیرا از ایشان ﷺ ثابت است که می‌‌فرماید: «صلاة الجماعة أفضل من صلاة الفذّ بسبع و عشرین درجة»[۱](نماز جماعت به نسبت نماز فردی بیست و هفت درجه بهتر است).
و نماز همراه جماعت واجب بوده و انسان با ترک نمودن آن گناه‌‌کار می‌‌شود و بر واجب بودن آن قرآن و سنت رسول الله ﷺ دلالت دارد:
اما قرآن: الله À پیامبرش ﷺ را امر نموده که اگر همراه یارانش در جنگ باشد نیز نماز را برپا دارد، بلکه اصحابش را نیز امر نموده که همراه با او برای نماز بایستند؛ الله À می‌‌فرماید: {وَإِذَا كُنتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِّنْهُم مَّعَكَ وَلْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِن وَرَائِكُمْ وَلْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَىٰ لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ}[نساء: ۱۰۲](و چون (وقت خوف) در میان آن‌‌ها بود‌ی و برای آن‌‌ها نماز بر پا کردی، باید دسته‌‌ای از آن‌‌ها با تو(به نماز) بایستند، و باید سلاحهایشان را با خود برگیرند. و چون سجده کردند(و نماز را تمام نمودند) باید (دسته‌‌ی دوم) پشت سرتان باشند و باید آن دسته‌‌ای که نماز نخوانده‌‌اند؛ بیایند و با تو نماز بخوانند و باید آن‌‌ها احتیاط کنند و سلاحهایشان را(در نماز) با خود بگیرند) و این آیه بر واجب بودن نماز دلالت دارد، بنابر فرموده‌‌ی الله À: {فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِّنْهُم مَّعَكَ} و براینکه فرض عین است و فرض کفایه نیست؛ بنابر فرموده‌‌ی الله À: {وَلْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَىٰ لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ} و اگر فرض کفایه بود به گروه اول اکتفا می‌‌شد.
همچنین بر واجب بودن آن دلالت می‌‌دهد از این جهت که این نماز بدین صورت ترتیب نماز و تبعیت از امام در آن مختل می‌‌شود، زیرا نماز خوف(ترس) به صورت‌‌های گوناگونی وارد شده است، همه‌‌ی آن‌‌ها با قواعد کلی نماز مخالف است و این چیزی است که بر اهمیت نماز جماعت تأکید دارد هر چند که به وسیله‌‌ی آن قواعد کلی مختل شود.
اما در سنت: پیامبر À می‌‌فرماید: «لقد هممت أن آمر بالصلاة فتقام، ثم آمر رجلا فیؤم الناس، ثم أنطلق معی برجال معهم حزم من حطب إلی قوم لا یشهدون الصلاة، فأحرّق علیهم بیوتهم بالنار»[۲](به تأکید خواستم دستور دهم که نماز برپا شود، سپس به شخص دستور دهم که امام شود، بعد از آن همراه مردانی که همراه آن‌‌ها بسته‌‌هایی از هیزم است، به سوی اقوامی بروم که برای نماز جماعت حاضر نمی‌‌شوند، تا خانه‌‌های آن‌‌ها را با آتش بسوزانم) و رسول الله ﷺ قصد این مجازات را ننمودند مگر برای تأکید نماز جماعت و قول برخی که می‌‌گویند: قصد نمود ولی انجام نداد؛ اگر چنین چیزی را بگوییم معنایی برای حدیث وجود ندارد و بیهوده‌‌گویی است، زیرا اگر پیامبر À نمی‌‌خواست امتش را از تخلف از نماز جماعت بر حذر دارد، با این سیاق صحبت نمی‌‌کردند.
همچنین ثابت شده که فردی از ایشان سؤال نمود برای اینکه در ترک نماز جماعت رخصت بگیرد، زیرا نابینا بود، به او اجازه داد، اما زمانی که می‌‌خواست برود، فرمود: آیا اذان را می‌‌شنوی؟ گفت: بله! فرمود: اجابت کن. [۳] و اگر نماز جماعت واجب نبود، پیامبر ﷺ این شخص نابینا را ملزم به نماز جماعت نمی‌‌کرد.
و در حدیثی نیز این‌‌گونه آمده: «من سمع النداء فلا یجب فلا صلاة له، إلا من عذر»[۴](کسی که اذان را بشنود ولی اجابت نکند، نمازی برای وی نیست، مگر کسی که عذر داشته باشد).
به همین دلیل برخی از علما از جمله شیخ الاسلام ابن تیمیه O می‌‌گویند که نماز جماعت شرط صحیح بودن نماز است و هر کس که به صورت فرادی بدون عذر بخواند، نمازش درست نیست همانند کسی که بدون وضو نماز بخواند.
لذا بر شخص مسلمان واجب است که این فریضه را انجام دهد و نمازهای صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا را با جماعت خوانده و از آن تخلف نکند.
و این فرد همان‌‌طور که در سؤال آمده از نماز صبح و بسیاری از نمازها تخلف می‌‌کند، او را نصیحت می‌‌کنیم که تقوای الله À را در نفسش داشته و این تنبلی را رها نماید و اگر خود را بر قوت، نشاط و محکمی عادت دهد، موفق می‌‌شود و کسالت وی از بین می‌‌رود و حضورش در جماعت به گونه‌‌ای می‌‌شود که گویا بر آن فطرت یافته است و از دست دادن نماز جماعت باعث تنگی سینه‌‌اش و ناراحتی‌‌اش می‌‌شود، این مؤمن حقیقی است. از الله À برای خود، برادرمان و دیگران هدایت و توفیق را خواستاریم.
[۱] تخریج آن گذشت.
[۲] تخریج آن گذشت.
[۳] تخریج آن گذشت.
[۴] تخریج آن گذشت.
