جمعه 18 ربیع‌الثانی 1447
۱۷ مهر ۱۴۰۴
10 اکتبر 2025

(۲۶۱۷) حکم دو رکعتی که مردم آن را بین اذان اول و اذان دوم کمی قبل از خطبه‌‌ی جمعه می‌‌خوانند، چیست؟

(۲۶۱۷) سوال: حکم دو رکعتی که مردم آن را بین اذان اول و اذان دوم کمی قبل از خطبه‌‌ی جمعه می‌‌خوانند، چیست؟ و حکم دو رکعتی که مردم هنگام نیت میقات برای حج و عمره می‌‌خوانند، چیست؟

جواب:

اول: دانسته شود که اذان اول روز جمعه باید زودتر از اذان دوم باشد، با فاصله‌‌ی زمانی که کسانی که دور هستند برای جمعه حاضر شوند، زیرا سبب مشروعیت این اذان در عهد امیر المؤمنین عثمان J این بود که مردم زیاد شدند، مدینه وسیع‌‌تر شد، لذا نظر بر این شد که این اذان اضافه شود به خاطر اینکه کسانی که دور هستند، حاضر شوند وبدون شک عثمان J از جمله خلفای راشدین است که به تبعیت از سنت ایشان امر شده‌‌ایم و صحابه Æ این فعل را انکار نکردند و پیامبر ﷺ به تبعیت از سنت خلفای راشدین امر نمودند.

اما همانطور که گفتی: شایسته است که فاصله‌‌ی زمانی طوری باشد که کسانی که دور هستند برای نماز حاضر شوند، اما اینکه نزدیک اذان دوم باشد، طوری که بین آن‌‌ها پنج دقیقه یا مثل آن باشد، مشروع نیست و بیشتر مردمی که دو رکعت سنت می‌‌خوانند، این کار را زمانی انجام می‌‌دهند که اذان اول نزدیک اذان دوم باشد، اما این از جمله بدعت‌‌ها است. یعنی: سنت خواندن بین این دو اذان نزدیک به هم، زیرا این کار از صحابه معروف نیست، لذا شایسته نیست که انسان این دو رکعت را بخواند.

بنابراین می‌‌گوییم: این جواب در حقیقت متضمن دو جواب است:

جواب اول: شایسته است که بین اذان اول و اذان دوم روز جمعه فاصله‌‌ی زمانی باشد که کسانی که از مسجد دور هستند حاضر شوند، نه اینکه اذان دوم در پی اذان اول با فاصله‌‌ی کم باشد.

جواب دوم: دو رکعت خواندن بین دو اذان نزدیک به هم، همانطور که از بسیاری از مردم دیده می‌‌شود و این از جمله بدعت‌‌ها است.

سؤال: شیخ بزرگوار! آیا نمازی که کمی قبل از خطبه‌‌ی جمعه خوانده می‌‌شود راتبه محسوب می‌‌شود یا تحیه‌‌ی مسجد؟

جواب: این راتبه نیست، زیرا قبل از نماز جمعه راتبه وجود ندارد.

اما گفته‌‌ات: تحیه‌‌ی مسجد، تحیه‌‌ی مسجد زمانی مشروع است که انسان داخل مسجد می‌‌شود و نمی‌‌نشیند تا اینکه دو رکعت بخواند، حتی زمانی که امام خطبه می‌‌کند، و در سنت از پیامبر ﷺ ثابت است که ایشان حطبه می‌‌کردند و در همین حال مردی وارد شد و نشست، رسول الله ﷺ به او فرمود:  آیا نماز خوانده‌‌ای؟ گفت: خیر، فرمود: بلند شو و دو رکعت بخوان. [۱] و به او امر نمود که سریع بخواند، یعنی: سریع بخواند تا اینکه برای شنیدن خطبه فارغ شود.

بنابراین تحیه‌‌ی مسجد در این جا وارد نمی‌‌شود، زیرا در هر وقتی مشروع است، حتی اگر بعد از عصر یا بعد از فجر یا کمی قبل از غروب وارد مسجد شود این نماز را می‌‌خواند، حتی برخی از اهل علم قائل به وجوب تحیه‌‌ی مسجد هستند و این قول پیامبر ﷺ این گونه علت قرار داده که پیامبر ﷺ به کسی که وارد مسجد شد، امر نمود که نماز بخواند در حالی که امام خطبه می‌‌خواند و معلوم است که گوش دادن به خطبه در روز جمعه واجب است و مشغول شدن به این دو رکعت انسان را از گوش دادن به خطبه مشغول می‌‌سازد و مشغول شدن از یک چیز واجب  مگر با یک چیز واجب امکان پذیر نیست.

بنابراین تحیه‌‌ی مسجد در این جا وارد نمی‌‌شود، زیرا می‌‌گوییم: تحیه‌‌ی مسجد برای هر کسی که وارد مسجد می‌‌شود در هر حال مشروع است، اما نماز فرض از تحیه‌‌ی مسجد بی نیاز می‌‌سازد، همانطور که طواف برای کسی که وارد مسجد الحرام به نیت طواف شود، از تحیه‌‌ی مسجد بی نیاز می‌‌سازد.


[۱] بخاری: کتاب الجمعة، باب إذا الإمام رجلا جاء و هو یخطب، أمره أن یصلی رکعتین، شماره­ی (۹۳۰)، و مسلم: کتاب الجمعة، باب التحیة و الإمام یخطب، شماره­ی (۸۷۵).

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ماحكم الركعتين اللتين يصليهما الناس بين الأذان الأول والأذان الثاني قبيل خطبة الجمعة؟ وما حكم الركعتين اللتين يصليها الناس عند النية في الميقات للحج أو العمرة؟

فأجاب رحمه الله تعالى: أولا: ليعلم أن الأذان الأول يوم ا الجمعة لا يكون إلا متقدما على الأذان الثاني، بزمن يمكن للناس أن يحضروا إلى الجمعة من بعيد؛ لأن سبب مشروعية هذا الأذان أن الناس كثروا في عهد أمير المؤمنين عثمان رضي الله عنه، واتسعت المدينة، فرأى أن يزيد هذا الأذان، من أجل أن يحضر الناس من بعيد، ولا ريب أن عثمان رضي الله عنه من الخلفاء الراشدين الذين أُمْرَنَا باتباع سنتهم، والصحابة رضي الله عنهم ما لم ينكروا عليه فعله هذا، فيكون هذا الفعل قد دلت عليه السنة، ودل عليه عدم معارضة الصحابة رضي الله عنهم، وقد أمر النبي صلى الله عليه وسلم باتباع سنة الخلفاء الراشدين.

ولكن كما قلت: ينبغي أن يكون متقدمًا بزمن يتمكن حضور البعيدين إلى الصلاة، وأما كونه قريبا من الأذان الثاني بحيث لا يكون بينهما إلا خمس دقائق وشبهها، فإن هذا ليس بمشروع وغالب الناس الذين يتطوعون بركعتين إنما يفعلون ذلك فيما إذا كان الأذان الأول قريبا من الأذان الثاني ولكن هذا من البدع – أعني : التطوع بين هذين الأذانين المتقاربين- لأن ذلك ليس معروفا عن الصحابة رضي الله عنهم، فلا ينبغي للإنسان أن يصلي هاتين الركعتين.

وعلى هذا فنقول: هذا الجواب يتضمن جوابين في الحقيقة.

الجواب الأول: أنه ينبغي أن يكون بين الأذان الأول والثاني يوم الجمعة وقت يتمكن فيه الناس من الحضور إلى المسجد من بعيد، لا أن يكون الأذان الثاني مواليا له.

أما الجواب الثاني فهو صلاة الركعتين بين الأذانين المتقاربين، كما يوجد من كثير من الناس، وهذا من البدع.

يقول السائل: فضيلة الشيخ: هل التي تصلي قبيل خطبة الجمعة تعتبر راتبة أم تحية المسجد؟

فأجاب رحمه الله تعالى-: هي ليست براتبة؛ لأن صلاة الجمعة ليس لها راتبة قبلها.

وأما قولك: تحية المسجد، فإن تحية المسجد مشروعة كلما دخل الإنسان إلى المسجد فلا يجلس حتى يصلي ركعتين حتى ولو كان الإمام يخطب، وقد ثبت في السنة أن الرسول -عليه الصلاة والسلام- كان يخطب الناس فدخل رجل فجلس، فقال له النبي صلى الله عليه وسلم: «أصليت»؟ قال: لا. قال: «قم فصل ركعتين»، وأمره أن يَتَجَوَّزَ فيهما، أي: أن يسرع لأجل أن يتفرغ لسماع الخطبة.

وعلى هذا فتحية المسجد غير واردة هنا؛ لأنها مشروعة في كل وقت، حتى لو دخلت بعد العصر، أو بعد الفجر، أو قبيل الغروب، فإنك تصلي هذه الصلاة، حتى إن بعض أهل العلم قال بوجوب تحية المسجد، وعَلَّل قوله هذا بأن النبي صلى الله عليه وسلم أمر هذا الداخل أن يصلي والإمام يخطب، ومعلوم أن استماع الخطبة يوم الجمعة واجب، وأن التشاغل بالركعتين يُلْهِي عن هذا الاستماع ولا يمكن التشاغل عن شيء واجب إلا بواجب.

وعلى كل حال تحية المسجد غير واردة هنا؛ لأننا نقول: إن تحية المسجد مشروعة لكل داخل على أي حال كان ولكن تحية المسجد يُغْنِي عنها صلاة الفريضة، إذا دخلت والإمام يصلي الفريضة فإنها تغني عن تحية المسجد، كما أن الطواف لمن دخل المسجد الحرام بنية الطواف يغني عن تحية المسجد.

مطالب مرتبط:

(۲۵۹۰) تعداد رکعاتی که واجب است قبل از نماز صبح بین اذان و اقامه خواند شود، چقدر است؟

رکعات واجبی وجود ندارد که قبل از نماز صبح خوانده شود، زیرا آنچه قبل از نماز صبح خوانده می‌‌شود، سنت راتبه است ....

ادامه مطلب …

(۲۵۷۹) نماز راتبه قبل از اذان چه موقع و بعد از اذان چه موقع است؟

راتبه‌‌ای که قبل از نماز است وقت آن داخل نمی‌‌شود مگر زمانی که وقت نماز داخل شود، و وقت آن ادامه دارد تا زمانی که نماز اقامه شود و راتبه‌‌ای که بعد از نماز است از اتمام شدن نماز شروع می‌‌شود...

ادامه مطلب …

(۲۵۸۴) آیا سنت صبح واجب است؟

سنت صبح واجب نیست...

ادامه مطلب …

(۲۶۲۶) آیا سنت‌‌های رواتب از مسافر ساقط می‌‌شود؟

سنت‌‌های رواتب از مسافر مگر راتبه‌‌های ظهر، مغرب و عشا ساقط نمی‌‌شود، اما بقیه‌‌ی نوافل بر مشروعیتش باقی است..

ادامه مطلب …

(۲۵۸۳) اگر نماز صبح را از جماعت جا ماندم، اول فرض را بخوانم یا سنت را؟

بهتر در حق کسی که نماز فجر با جماعت از او فوت شده و سنت صبح را نخوانده این است که اول راتبه را بخواند و بعد نماز فرض را بخواند، حتی اگر فرض شود که خواب بر او غالب شد...

ادامه مطلب …

(۲۵۸۲) حکم قضای رکعت فوت‌شده‌ی نماز صبح و ادای سنت پس از فجر

برای انسان جایز است که هرگاه سنت فجر قبل از نماز از وی فوت شد، آن را بعد از نماز قضا کند...

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه