(۱۹۸۸) حکم مشاهده نجاست بر روی لباس بعد از خواندن نماز

(۱۹۸۸) سوال: چکار کنم اگر در لباسم نجاست یافتم و با آن چندین نماز خوانده بودم و متوجه آن نشده بودم؟ جزاکم الله خیرا.

جواب:

هیچ کاری انجام نده نماز شما صحیح است قول راجح علما این است که اگر در لباس یا بدن یا محل نماز نجاست بود و او از آن خبر نداشت نمازش صحیح است و دلیل آن این قول اللهÀ است که می‌فرماید: {رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذۡنَاۤ إِن نَّسِینَاۤ أَوۡ أَخۡطَأۡنَا} [سوره البقرة: ۲۸۶] (پروردگارا! اگر فراموش یا خطا کردیم، ما را مؤاخذه نکن) و اللهÀ فرمود: انجام دادم.[۱] و قول اللهÀ می‌فرماید: {وَلَیۡسَ عَلَیۡكُمۡ جُنَاحࣱ فِیمَاۤ أَخۡطَأۡتُم بِهِۦ وَلَـٰكِن مَّا تَعَمَّدَتۡ قُلُوبُكُمۡۚ} [سوره اﻷحزاب: ۵] (گناهی بر شما نیست، و لیکن آنچه را که دل‌های شما از روی عمد می‌خواهد) و این از روی عمد نخواسته است.

و زیرا «بَيْنَمَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّي بِأَصْحَابِهِ إِذْ خَلَعَ نَعْلَيْهِ فَوَضَعَهُمَا عَنْ يَسَارِهِ، فَلَمَّا رَأَى ذَلِكَ الْقَوْمُ أَلْقَوْا نِعَالَهُمْ، فَلَمَّا قَضَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ صَلَاتَهُ قَالَ : ” مَا حَمَلَكُمْ عَلَى إِلْقَاءِ نِعَالِكُمْ ؟ “. قَالُوا : رَأَيْنَاكَ أَلْقَيْتَ نَعْلَيْكَ فَأَلْقَيْنَا نِعَالَنَا. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ” إِنَّ جِبْرِيلَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَتَانِي فَأَخْبَرَنِي أَنَّ فِيهِمَا قَذَرًا “. أَوْ قَالَ : ” أَذًى “. وَقَالَ : ” إِذَا جَاءَ أَحَدُكُمْ إِلَى الْمَسْجِدِ فَلْيَنْظُرْ، فَإِنْ رَأَى فِي نَعْلَيْهِ قَذَرًا – أَوْ أَذًى – فَلْيَمْسَحْهُ وَلْيُصَلِّ فِيهِمَا “»[۲] (رسول اللهﷺ در روزی با اصحابش نماز می خواند، ناگاه کفش هايش را از پا درآورد و آنها را در سمت چپش گذاشت. چون مردم اين صحنه را ديدند، آنها نيز کفش های شان را از پا درآوردند. وقتی رسول اللهﷺ نمازش را تمام نمود، فرمود: «چرا کفش های تان را درآورديد؟» گفتند: ديديم که کفش هايت را درآوردی، ما هم آنها را درآورديم. پس رسول اللهﷺ فرمود: : «جبرئيل نزد من آمد و به من خبر داد که بر کفش های من نجاست و پليدی است». سپس فرمود: «هرگاه کسی از شما به مسجد آمد، دقت کند اگر پلیدی و نجاستی در کفش هایش ديد، باید آن را بر زمين بمالد و سپس در آنها نماز بخواند) رسول اللهﷺ نماز را از اول نخواند بلکه نمازش را ادامه داد و این دلالت بر این می‌دهد که اگر کسی در لباس یا بدن یا مکانش نجاست وجود داشته باشد و او از آن خبر نداشته باشد نمازش صحیح است.

و همچنین از روی فراموشی با نجس بودن نماز خواند یعنی فراموش کند که آن را بشوید و بعد از انتهای نماز بیاد آورد پس نمازش صحیح است زیرا فراموشی برادر جهل است و فراموش کار از روی عمد معصیت انجام نمی‌دهد بلکه شنیده‌ای اللهÀ چه می‌فرماید: {رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذۡنَاۤ إِن نَّسِینَاۤ أَوۡ أَخۡطَأۡنَا} [سوره البقرة: ۲۸۶] (پروردگارا! اگر فراموش یا خطا کردیم، ما را مؤاخذه نکن) و اللهÀ فرمود: انجام دادم.[۳]

و اگر کسی بگوید آیا کسی که وضو نداشته و نماز خواند و بعد از نماز متوجه بی وضویی‌اش شد یا وضویش نقض شده و فراموش کرده که وضو بگیرد و نماز می‌خواند نیز مثل این است؟ گفتیم که مثل این نیست یعنی فراموش کردن وضو یا جهل به ناقض آن مثل فراموش کردن نجاست یا جهل به آن نیست بلکه بر او واجب است هنگامی که بیاد آورد که وضو نگرفته است وضو بگیرد و نماز را اعاده کند و همچنین اگر وضویش باطل شد و نماز خواند و فراموش کرده بود که وضویش باطل شده نماز غیر صحیح است.

و اگر کسی بگوید مردی از خواب بیدار می‌شود و می‌بیند که بر لباسش آثار جنابت می‌باشد ولی نمی‌داند که این آثار این خواب است یا خواب‌هایی قبلی است ‌پس آیا بر او لازم است که نماز‌هایی این خوابش را اعاده کند یا نمازهای خواب‌هایی قبلی را نیز اعاده کند؟ فقط نماز‌هایی که بعد خواب آخرش بوده را اعاده می‌کند و آن برای این است که شک دارد که این جنابت برای خواب اولی یا دومی یا سومی یا آخری است؟ و اصل این است که در خواب هایی قبلی بر طهارت بوده است و بر همین مبنا فقط نماز‌هایی بعد از خواب آخری را اعاده می‌کند پس غسل می‌کند و نمازهایی که از این جنابت بوده را می‌خواند. مثال آن: مردی نماز صبح می‌خواند سپس می‌خوابد سپس بلند می‌شود و نماز ظهر را می‌خواند سپس می‌خوابد و بعد بیدار می‌شود و نماز عصر می‌خواند و هنگامی نماز عصر را خواند اثر جنابت را می‌یابد و نمی‌داند که این از خواب شب است یا خواب فجر یا خواب ظهر؟ پس می‌گوییم این را بر خواب بعد از ظهر در نظر بگیر و برای شما فقط اعاده‌ی نماز عصر واجب است زیرا که در خواب قبل و بعد از فجر بوده است مشکوک است که جنابت وجود داشته است و اصل عدم جنابت است و چیزی که به این دلالت می‌کند این است که مردی نزد رسول اللهﷺ آمد و شکایت کرد که در شکمش چیزی است و برای مشکل شده است که چیزی از آن خارج شده است یا نه؟ رسول اللهÀ فرمود: «لَا يَنْصَرِفُ حَتَّى يَسْمَعَ صَوْتًا، أَوْ يَجِدَ رِيحًا»[۴] (نماز را قطع نکند تا صدایی بشنود یا بویی را دریابد) و حکم به باطل بودن نکرد مگر با یقین.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] رواه احمد (۹۲/۲) و ابو داود (۶۵۰).

[۳] تخریج آن گذشت.

[۴] رواه البخاری (۱۳۷) و مسلم (۳۶۱).

تعداد بازدید: 5

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ماذا أفعل إذا وجدت نجاسة في ملابسي، وكنت قد صليت عدة فروض، ولم أفطن لوجود هذه النجاسة؟ جزاكم الله خيرا.

فأجاب – رحمه الله تعالى-: لا تفعل شيئًا فإن صلاتك صحيحة، إذ إن القول الراجح من أقوال العلماء -رحمهم الله – : أن الإنسان إذا صلى في نجاسة على ثوبه، أو بدنه، أو مصلاه وهو لا يعلم بها، فإن صلاته صحيحة، ودليل ذلك قوله تعالى: ﴿ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا ﴾ [البقرة: ٢٨٦] فقال الله تعالى: قد فعلت. وقوله تعالى: ﴿ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُم بِهِ، وَلَكِن مَّا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ ﴾ [الأحزاب: ٥]، وهذا لم يتعمد. ولأن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم – صلى في أصحابه ذات يوم، وفي أثناء الصلاة خلع نعليه فخلع الناس نعالهم، فلما قضى الصلاة قال لهم: ما بالكم -يعني: خلعتم النعال ؟- قالوا رأيناك خلعت نعليك فخلعنا نعالنا. فقال النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم-: «إن جبريل أتاني فأخبرني أن فيهما قذرًا» أي: نجاسة – ولم يستأنف النبي صلى الله عليه وسلم الصلاة، بل مضى في صلاته، فدل ذلك على أن من صلى في نجاسة على ثوبه، أو بدنه، أو مكانصلاته، وهو جاهل لا يعلم بها فإن صلاته صحيحة.

وكذلك أيضًا لو صلى في النجاسة ناسيا، أي: نسي أن يغسلها وصلى، ثم لما انتهى من صلاته ذكر أنه كان عليه نجاسة فإن ص لاته صحيحة، لأن النسيان أخو الجهل، فإن الناسي لا يفعل المعصية عن عمد، بل قد سمعت أيها السامع أن الله تعالى قال في قوله تعالى: ﴿ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أخطأنا ﴾ [البقرة: ٢٨٦] قال: قد فعلت.

فإن قال قائل: وهل مثل ذلك لو صلى الإنسان على حدث، ولم يعلم أنه على حدث إلا بعد صلاته، أو نُقِضَ وضوؤه فنسي أن يتوضأ فصلى؟ قلنا: ليس كذلك، يعني: ليس نسيان الوضوء أو الجهل بالناقض كنسيان النجاسة أو الجهل بالنجاسة، بل يجب عليه إذا ذكر أنه لم يتوضأ أن يتوضأ ويعيد الصلاة. وكذلك لو انتقض وضوؤه ،وصلى ونسي أنه انتقض وضوؤه فإن صلاته غير صحيحة.

فإن قال قائل: الرجل يستيقظ من نومه فيجد على ثوبه أثر جنابة، ولكنه لا يدري أهو من هذه النومة الأخيرة أو من التي قبلها أو من التي قبل قبلها، فهل يلزمه أن يعيد الصلوات من النومة الأخيرة أو من التي قبلها أو من التي قبل قبلها؟ فالجواب أنه لا يلزمه أن يعيد إلا الصلاة التي صلاها بعد آخر نومة نامها، وذلك لأن هذه الجنابة قد شك هل هي من النومة الأولى أو الثانية أو الثالثة التي هي الأخيرة؟ والأصل الطهارة في النومة الأولى وفي النومة الثانية، فلم يبق إلا النومة الأخيرة، فعلى هذا لا تلزمه إلا إعادة الصلوات التي كانت بعد الأخيرة، فيغتسل ثم يصلي ما صلاه في هذه الجنابة. مثال ذلك: رجل صلى الفجر ثم نام ، ثم قام فصلى الظهر ثم نام، ثم استيقظ فصلى العصر، ولما صلى العصر وجد أثر جنابة، فلا يدري أهي من نومة الليل، أو من النومة بعد الفجر، أو من النومة بعد الظهر؟ فنقول: اجعلها من النومة التي بعد الظهر، ولا يجب عليك إلا إعادة صلاة العصر فقط، لأن النومة التي بعد الفجر والتي قبل الفجر مشكوك في وجود الجنابة فيهما، والأصل عدم الجنابة. ويدل لذلك أن النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم – لما شكي إليه الرجل يجد في بطنه شيئًا فيشكل عليه أخرج منه شيء أم لا؟ قال: «لا ينصرف حتى يسمع صوتاً أو يجد ريحا»، فلم يحكم -عليه الصلاة والسلام- بالحدث إلا باليقين.