(۱۶۷۲) سوال: به نظر شما حکم شرع در مورد استفاده از ادکلن چیست؟ آیا ادکلن (چون حاوی الکل می‌باشد) نجس است؟

جواب:

ادکلن نجس نیست. دیگر مواد حاوی الکل نیز ناپاک و نجس نیستند زیرا حکم به نجاست آن‌ به نجاست خمر بستگی دارد در حالی که دیدگاه راجح و برگزیده که بنا بر ادله می‌باشد، این است که خمر از نظر حسی، نجس نیست بلکه نجاست آن، معنوی است؛ دلیل این مسئله از این قرار است:

۱. وقتی خمر حرام شد، صحابه H خمر را در کوچه‌های و بازارها سرازیر کردند در حالی که اگر خمر از نظر حسی ناپاک و نجس باشد، ریختن آن در بازار جایز نیست چون جایز نیست که شخص، چیز نجس و ناپاک را در بازار مسلمانان بریزد.

۲. رسول الله ﷺ پس از تحریم خمر، صحابه H را به شستن ظرف‌ها دستور نداد اما وقتی گوشت الاغ اهلی در غزوه‌ی خیبر، حرام شد، دستور داد که ظرف‌ها را بشویند.

۳. ثابت است که: «أن رجلا أهدى لرسول الله ﷺ راوية خمر، فقال له رسول الله ﷺ «هل علمت أن الله قد حرمها؟» قال: «لا»، فسارّ إنساناً. فقال له رسول الله ﷺ: «بم ساررته؟» فقال: «أمرته ببيعها» فقال: «إن الذي حرم شربها حرم بيعها». قال: ففتح المزادة حتى ذهب ما فيها»[۱] : (مردی یک کوزه شراب به رسول الله ﷺ هدیه داد. رسول الله ﷺ به او فرمود: (آیا باخبر شده‌ای که الله، آن را حرام نموده است؟ گفت: خیر. سپس با شخصی آهسته سخن گفت. رسول الله ﷺ فرمود: چه چیزی را با او نجوا نمو‌دی؟ گفت: به او دستور دادم که آن را بفروشد. ایشان ﷺ فرمود: (همان کسی‌ که نوشیدنش را حرام نموده، فروختن آن را نیز حرام نموده است). آن مرد، درب ظرف را باز کرد و شراب را بر زمین ریخت). رسول الله ﷺ وی را به شستن کوزه دستور نداد در حالی که گر خمر نجس بود، او را به شستن ظرف دستور می‌داد زیرا از آن کوزه برای نوشیدن و طهارت گرفتن خود استفاده خواهد کرد.

این‌ها دلایل ایجابی هستند که دلالت می‌دهند خمر، نجس نیست. دلیل سلبی که ما را از حکم به نجاست آن باز می‌دارد نیز وجود دارد که چنین است: اصل بر پاک و طاهر بودن هر چیزی است تا این ‌که دلیلی بر نجاست آن وجود داشته باشد همان طور که اصل بر حلال بودن هر چیزی است تا این ‌که دلیلی بر حرام بودنش وجود داشته باشد. پوشیده نیست که تلازمی میان نجاست و تحریم وجود ندارد؛ به بیان دیگر، لزوما هر چیز حرام، نجس و ناپاک نیست؛ مثلا سم، حرام است اما نجس نیست. هر چیز نجس، حرام است اما عکس آن صحیح نیست زیرا پاک شدن از نجاست، واجب است. وقتی دوری کردن از چیز نجس، واجب است، خوردن و نوشیدن آن نیز حتما و از باب اولی حرام می‌باشد.

اگر کسی بگوید: الله B فرموده است: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ} [المائدة: ۹۰] : (اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! شراب، قمار، بت‌ها و تيرهاى قرعه، پليد و ناپاک هستند؛ از عمل شيطان می‌باشند) و «رجس» نیز به معناى نجس می‌باشد زیرا الله B می‌فرماید: {قُلْ لا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّماً عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلاَّ أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَماً مَسْفُوحاً أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ} [الأنعام: ۱۴۵] : (بگو در آنچه به من وحى شده است چیزی را برای هر کسی که بخواهد بخورد‏ حرام نمى‏يابم مگر آنكه مردار، خون ريخته شده يا گوشت ‏خوك باشد كه اين‌ها همگی پليد و ناپاک هستند).

در پاسخ به استدلال به این آیه می‌گوییم: منظور آیه‌ از «رِجْسٌ» رجس و نجاست عملی است لذا منظور، نجاست معنوی می‌باشد لذا فرمود: {رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ} : (نجس و از عمل شیطان می‌باشند). همچنین خمر را در کنار قمار، تیرهای قرعه و بت‌ها ذکر کرد که این موارد به اتفاق از نظر حسی، نجس نیستند. بنابراین منظور از رجس و نجس بودن، نجاست معنوی است و نجاست حسی مد نظر نیست. اما این سؤال، باقی است که آیا استفاده از عطرهایی که حاوی درصدی از الکل هستند، جایز است؟ در پاسخ می‌گوییم: اگر مقدار الکل، اندک و بی‌تأثیر باشد، ایرادی برای استفاده از آن وجود ندارد زیرا وقتی ماده‌ی پاک با ماده‌ی نجس مخلوط گردد و تغییری در آن ایجاد نشود، پاک است اما اگر مقدار الکل زیاد باشد به ‌گونه‌ای که انسان با نوشیدنش دچار مستی می‌شود، استفاده کردن و خوشبو کردن خود با آن شایسته نیست؛ اما استفاده از آن‌ در مواقع نیاز و برای درمان زخم و غیره ایرادی ندارد.

[۱] تخریج آن گذشت.