(۱۲۸۹) سوال: وقتی انسان به کسی فتوا دهد، سپس برود و به اقوال اهل علم رجوع نماید و ببیند فتوایش اشتباه است، چه باید بکند؟ آیا گناهی دارد؟
جواب:
اگر فتوای اول از روی اجتهاد بوده و او شایستگی اجتهاد را دارد و بعد از تحقیق و جستجو و مناقشه بفهمد که اجتهاد اولش خطا بوده، گناهی بر او نیست. ائمهی بزرگ ما چنین میکردهاند. در یک مساله، ممکن است چندین قول داشته باشند. اما اگر فتوایش از روی علم و اجتهاد نبوده، بلکه از روی ظن و گمان فتواد داده است، از اصل بر او حرام است که به مجرد ظن و گمان، فتوا بدهد. چون اگر چنین کند، بدون علم چیزی را به الله سُبْحَانَهُوَتَعَالَىٰ نسبت داده و این یکی از بزرگترین گناهان است.
زیرا الله سُبْحَانَهُوَتَعَالَىٰ میفرماید: {قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَنْ تُشْرِكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ} [أعراف: ۳۳]. (بگو همانا پروردگارم، کارهای زشت را، چه آشکار و چه پنهان، حرام کرده. همچنین گناه و ظلم ناحق را و اینکه با الله چیزی را شریک قرار دهید که برایش دلیلی نازل نفرموده و اینکه چیزی را که نمیدانید به الله نسبت دهید).
این شخص باید دنبال کسی که از او فتوا گرفته بگردد و به او خبر دهد که فتوایش اشتباه بوده است. اگر چنین کند، امید دارم که الله سُبْحَانَهُوَتَعَالَىٰ توبهاش را بپذیرد. مسالهی فتوای بدون علم، مسالهی خطرناکی است؛ چون فقط یک نفر را گمراه نمیکند. چه بسا شخص سوال کننده، این جواب را بین مردم منتشر نماید و عدهی زیادی از مردم را گمراه نماید. این کار، اشتباه و ظلم است.
***