(۱۱۵۵) سوال: برادرای تکه پارچه‌ای به من هدیه داد که در آن وصیتی از رسول اللهﷺ به امام علی رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ نوشته است که می‌گوید:
«ای علی، نخواب مگر اینکه پنج کار بکنی: همه‌ی قرآن را بخوانی و چهار هزار درهم صدقه بدهی و کعبه را زیارت کنی و جایگاهت در بهشت را حفظ نمایی و دشمنانت را راضی کنی. علی گفت: این چطور می‌شود یا رسول الله؟ فرمود: مگر نمی‌دانی وقتی قل هو الله أحد بخوانی، همه‌ی قرآن را خوانده‌ای؟ هر وقت سوره‌ی فاتحه را چهار بار بخوانی، چهار هزار درهم صدقه داده‌ای؟ وقتی ده بار بگویی: لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد، یحیی و یمیت و هو علی کل شیء قدیر، کعبه را زیارت کرده‌ای؟ اگر ده بار لا حول ولا قوة الا بالله العلی العظیم بگویی، جایگاهت در بهشت را حفظ کرده‌ای؟ وقتی ده بار بگویی: أستغفر الله العظيم الذي لا إله إلا هو الحي القيوم و أتوب إليه، دشمنانت را راضی نموده‌ای».[۱]
حال سوالم این است که آیا این سخن صحت دارد؟ همچنین تا جایی که می‌دانم، سوره‌ی اخلاص معادل یک سوم قرآن است. نظر شما در این مورد چیست؟
جواب:
این حدیث که پیامبرﷺ به علی بی ابی طالب چنین توصیه‌هایی می‌کند، موضوع است و به دروغ آن را به رسول اللهﷺ نسبت داده‌اند و درست نیست چنین چیزی به رسول اللهﷺ منسوب و یا از ایشان نقل شود. چون «هر کس که از رسول اللهﷺ حدیثی نقل کند که بداند دروغ است، او خودش يكي از دروغگویان است»[۲] و «هر کس به عمد بر من – یعنی رسول اللهﷺ – دروغ بندد، جایگاهش را در دوزخ مهیا کند».[۳] روایت چنین احادیثی فقط در صورتی جایز است که برای بیان موضوع بودنش باشد تا مردم را از آن بر حذر دارد. اگر چنین کند، پاداش نیز دارد. مهم اینکه حدیث مذکور در سوال، موضوع و دروغ بر پیامبرﷺ و علی بن ابی طالب رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ است.
در اینجا نکته‌ای وجود دارد و آن اینکه سائل در سوالش گفت: امام علی بن ابی طالب. شکی نیست که علی بن ابی طالب رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ مثل دیگر خلفای راشدین، امامی از ائمه است. ابوبکر رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ امام است. عمر رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ امام است. عثمان رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ امام است. علی رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ نیز امام است. چون همگی خلفای راشدین هستند که رسول اللهﷺ فرمودند: «بر شماست چنگ زدن به سنت من و سنت خلفای راشدین هدایت یافته‌ی پس از من».[۴] این وصف – یعنی امامت – بر ابوبکر و عمر و عثمان و علی رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم منطبق است. امامت خاص علی بن ابی طالب رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ نیست، بلکه هر کس که به او اقتدا شود، امام است. به همین خاطر به امام نماز – که در نماز جماعت امام است – امام می‌گویند. همچنین به هر کسی که زمام امور مسلمانان را بر عهده داشته باشد، امام می‌گویند؛ چون در جایگاهی است که به او اقتدا می‌شود.
ممکن است بعضی مردم منظورشان از گفتن کلمه‌ی امام این باشد که از خطا و اشتباه معصوم است. این اشتباه است. چون هیچ کس از مخلوقات معصوم نیست مگر آن کسی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ او را معصوم قرار داده باشد. اولیای الهی مثل دیگران مرتکب اشتباه می‌شوند و از اشتباهشان توبه می‌کنند. زیرا پیامبرﷺ می‌فرماید: «همه‌ی بنی آدم خطاکار هستند و بهترین خطاکاران، توبه کنندگانند».[۵]
***
[۱] جایی یافت نشد.
[۲] قبلا تخریجش ذکر شد، از مغیرة بن شعبة رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «مَنْ حَدَّثَ عَنِّي حَدِيثًا وَهُوَ يَرَى أَنَّهُ كَذِبٌ فَهُوَ أَحَدُ الكَاذِبِينَ».
[۳] قبلا تخریجش ذکر شد، از زبیر بن عوام و ابوهریره رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُمَا با این لفظ: «وَمَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّدًا فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ».
[۴] سنن ابوداوود: کتاب السنة، باب فی لزوم السنة، حدیث شماره (۴۶۰۷). سنن ترمذی: کتاب العلم، باب ما جاء فی الأخذ بالسنة و اجتناب البدع، حدیث شماره (۲۶۷۶)، و می‌گوید: (صحیح است). سنن ابن ماجه: کتاب المقدمة، باب اتباع سنة الخلفاء الراشدین المهدیین، حدیث شماره (۴۲)، از عرباض بن ساریه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِينَ الْمَهْدِيِّينَ».
[۵] سنن ترمذی: کتاب صفة القیامة و الرقائق و الورع، حدیث شماره (۲۴۹۹)، و می‌گوید: غریب است. سنن ابن ماجه: کتاب الزهد، باب ذکر التوبة، حدیث شماره (۴۲۵۱). از انس بن مالک رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «كُلُّ بَنِي آدَمَ خَطَّاءٌ، وَخَيْرُ الْخَطَّائِينَ التَّوَّابُونَ».
