(۱۱۵۰) سوال: پیش ما، بیشتر مردم – اگر نه همه – بعد از نماز مغرب در حالی که پشت دستانشان رو به بالاست، دعا می‌کنند و می‌خوانند: پروردگارا، با رحمت خود ما را از آتش نجات ده و دعاهای دیگری هم می‌کنند. با توجه به اینکه حدیثی از رسول اللهﷺ وجود دارد که می‌فرماید: «هنگام دعا، کف دستانتان را رو به بالا بگیرید، نه پشت دستانتان را»^[۱]. آیا این حدیث صحیح است؟ اگر صحیح است، یعنی چه؟

جواب:

دعا به صورت جماعتی بعد از نماز مغرب یا هر نماز دیگری، بدعت است و رسول اللهﷺ و اصحابشان چنین نکرده‌اند. پس باید امام و مامومین بعد از این چنین نکنند. اما دعا در حالی که پشت دست به جای کف دست رو به بالا باشد: اهل علم در این زمینه اختلاف دارند. چون در صحیح مسلم روایتی وجود دارد و ظاهر آن می‌رساند که رسول اللهﷺ «در نماز استسقاء، در حالی که پشت دستانشان رو به بالا بود، دعا می‌کردند».^[۲]

اما درست، نظر شیخ الاسلام ابن تیمیه رَحِمَهُ‌الله در این مورد است. ایشان می‌گوید که همیشه و در همه‌ی دعاها باید کف دست رو به بالا باشد. اما در این روایت شخص راوی می‌گوید که پشت دستان پیامبرﷺ رو به آسمان بود. علتش این است که ایشان دستان خود را بسیار بالا برده بودند و به همین خاطر هر کس که ایشان را ببیند، فکر می‌کند پشت دستان ایشان رو به بالاست. روایت بدین معنا نیست که ایشان در حالی که دستان خود را برعکس کرده بودند، دعا می‌خواندند. این نظر به صواب نزدیک‌‌تر است. اما حدیثی مذکور در سوال مبنی بر اینکه هنگام دعا، کف دستانتان رو به بالا باشد، الان سندش را به خاطر ندارم و چیزی در موردش نمی‌دانم.

***

^[۱] سنن ابوداود، کتاب الوتر، باب الدعاء، حدیث شماره (۱۴۸۵). از مالک بن یسار سکونی رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «إِذَا سَأَلْتُمُ اللَّهَ فَاسْأَلُوهُ بِبُطُونِ أَكُفِّكُمْ، وَلَا تَسْأَلُوهُ بِظُهُورِهَا».

^[۲] صحیح مسلم: کتاب الإستسقاء، باب رفع الیدین بالدعاء فی الإستسقاء، حدیث شماره (۸۹۶). از انس بن مالک رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «أَنّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ اسْتَسْقَى. فَأَشَارَ بِظَهْرِ كَفَّيْهِ إليه».