(۱۱۲۰) سوال: این حديث به چه معناست: «کسی که ذره‌ای تکبر در قلبش وجود داشته باشد، وارد بهشت نمی‌شود»؟[۱] شرح این حدیث را بفرمایید. آیا تکبری که در حدیث به آن اشاره شده، فقط به معنای تکبر بر مردم است؟
جواب:
پیامبرﷺ خبر می‌دهد که: «هر کس در قلبش ذره‌ای تکبر وجود داشته باشد، وارد بهشت نمی‌شود». نفیِ وارد شدن به بهشت دو نوع است: اگر مقتضای این کبر، کفر و خروج آن شخص از اسلام باشد؛ مثلا بر شریعت الله تَبَارَكَ‌وَتَعَالَىٰ تکبر ورزد و آن را یا قسمتی از آن را رد کند، نفی دخول در اینجا به معنای نفی کلی است. چون کافر به هیچ عنوان وارد بهشت نمی‌شود و جایگاهش در جهنم است و تا ابد در آن می‌ماند.
اما اگر کبر به صورت تکبر بر مردم باشد و به حقوقی که بر گردنش دارند، وقعی ننهد، اما شریعت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را نیز رد نکند، بلکه از روی طغیان و سرکشی چنین کند، در این صورت، نفی دخول به بهشت به این معنا نیست که هرگز وارد بهشت نشود؛ بلکه به خاطر ضایع کردن حقوق مردم مورد محاسبه قرار می‌گیرد. زیرا حقوق مردم باید به صورت کامل استیفا شود.
با این توضیح، جواب قسمت دوم سوال هم معلوم می‌شود؛ یعنی کبر فقط پایمال کردن حق مردم نیست. بلکه کبر آن است که پیامبرﷺ می‌فرماید: «پوشاندن حق»،[۲] یعنی: نپذیرفتن و بی مبالاتی نسبت به آن، «و تحقیر و کوچک شمردن مردم».[۳]
***
[۱] صحیح مسلم: کتاب الإیمان، باب تحریم الکبر و بیانه، حدیث شماره (۹۱). لفظ حدیث چنین است: از عبدالله بن مسعود رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ «لا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ كَانَ فِي قَلْبِهِ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ مِنْ كِبْرٍ. قَالَ رَجُلٌ: إِنَّ الرَّجُلَ يُحِبُّ أَنْ يَكُونَ ثَوْبُهُ حَسَنًا وَنَعْلُهُ حَسَنَةً. قَالَ: إنَّ اللَّهَ جَمِيلٌ يُحِبُّ الْجَمَالَ. الْكِبْرُ بطر الحق وغمط الناس».
[۲] صحیح مسلم: کتاب الإیمان، باب تحریم الکبر و بیانه، حدیث شماره (۹۱).
[۳] صحیح مسلم: کتاب الإیمان، باب تحریم الکبر و بیانه، حدیث شماره (۹۱).
