(۱۰۷۶) سوال: اهل سنت و جماعت معتقدند که موحدین در آخر به بهشت وارد خواهند شد. اما در حدیثی آمده: «قاطع رحم وارد بهشت نمیشود».[۱] همچنین در حدیث دیگری آمده: «سخن چین وارد بهشت نمیشود».[۲] حال آیا موحدینی که جزء این دو گروه هستند، چنان که از ظاهر این دو حدیث پیداست، وارد بهشت نمیشوند؟ چگونه بین این دو موضوع جمعبندی کنیم؟
جواب:
این احادیث و دیگر نصوص وعید، خوارج و معتزله را بر آن داشت که قائل به خلود مرتکب کبیره در جهنم شوند. زیرا آنها به عموم این نصوص چنگ زدهاند و نصوص دیگری را که در تضاد با آن است، نادیده گرفتند. این موضوع با دلایل زیادی ثابت است که موحدین یا کسی که در قلبش به اندازهی دانه خردلی ایمان وجود داشته باشد، تا ابد در آتش جهنم باقی نمیماند.
کما اینکه عموم ادلهی رجاء و اینکه مومن وارد بهشت میشود، مرجئه را بر این داشت که نصوص وعید را رها کنند و بگویند: مومن حتی اگر فاسق نیز باشد، وارد جهنم نمیشود. اینها – یعنی مرجئه – به عموم ادلهی رجاء چنگ زدهاند و آنها – یعنی خوارج و معتزله – به عموم ادلهی وعید.
اما الله سُبْحَانَهُوَتَعَالَىٰ اهل سنت و جماعت را به قول وسط که هر دو نمونهی ادله در آن جمع هستند، هدایت فرمود. این قول چنین است: مرتکب کبیره از دایرهی ایمان خارج نمیشود، اما مستحق عقوبت میباشد. اما این احتمال هم هست که الله سُبْحَانَهُوَتَعَالَىٰ او را ببخشد و وارد جهنم نکند. یا ممکن است کسی برای او دعا کند و عقوبتش بخشیده شود و یا به اسباب دیگری مورد بخشش قرار گیرد. حال در صورتی که هیچ سببی برای از بین رفتن عقوبتش نباشد، به اندازهی اعمال بدی که انجام داده در جهنم مورد عذاب قرار میگیرد و سپس وارد بهشت میشود. این مذهب اهل سنت و جماعت است.
پس با این حساب احادیث وعيد مطلق که سائل پرسید – مثل دو حدیثی که در سوال بدان اشاره نمود – بدین معنی هستند که این اشخاص مستقیم وارد بهشت نمیشوند. یعنی بدون عذاب وارد بهشت نمیشوند و قبل از وارد شدن به آن، در صورتی که اسبابى برای بخشیدن گناهانشان وجود نداشته باشد یا اینکه الله سُبْحَانَهُوَتَعَالَىٰ او را نبخشد، اول در جهنم عذاب خواهد دید. پس منظور از اینکه وارد بهشت نمیشوند، داخل شدن مطلق و کامل است که قبل از آن هیچ عذابی ندیده باشد. این گونه، ادله جمع بندی میشوند.
***
[۱] صحیح البخاری: کتاب الأدب، باب إثم القاطع. حدیث شماره: (۵۶۳۸). صحیح مسلم: کتاب البرّ و الصلة و الآداب، باب صلة الرحم و قطیعتها. حدیث شماره: (۲۵۵۶). از جبیر بن مطعم رَضِيَاللهُعَنْهُ با این لفظ: «لَا يَدْخُلُ الجَنَّةَ قَاطِعٌ رَحِمٍ».
[۲] صحیح بخاری: کتاب الأدب، باب ما یکره من النمیمة. حدیث شماره: (۵۷۰۹). صحیح مسلم: کتاب الإیمان، باب بیان غلظ تحریم النمیمة. حدیث شماره: (۱۰۵). از حذیفه بن یمان رَضِيَاللهُعَنْهُ با این لفظ: «لا يَدْخُلُ الجَنَّةَ نَمَّامٌ».