(۱۰۶۱) استدلال به حدیث انما الاعمال بالنیات

(۱۰۶۱) سوال: بعضی اشخاص برای اموری مثل سلام زن بر مرد و غیره، به حدیث «إنَّما الأعمالُ بالنِّيَّاتِ»[۱]: «همانا اعمال به نیت‌ها بستگی دارد» استناد می‌کنند. لطفا در این مورد توضیح دهید.

جواب:

استدلال انسان به حدیث: «إنَّما الأعمالُ بالنِّيَّاتِ» برای انجام کار حرام، باطل است. زیرا این حدیث میزانیست برای اعمال قلوب؛ یعنی امور قلبی. اما اعمال ظاهر میزان و ترازوی آن حدیث ام المومنین عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا در صحیحین است. پیامبرﷺ فرمود: «کسی که کاری انجام دهد که آن کار در دین ما نیست، کارش مردود می‌باشد».[۲]

بر این اساس، اگر کاری حرام باشد، انجام دادنش حرام است. چه قصد انسان خیر باشد یا نباشد. درمورد مصافحه و دست دادن به زن غریبه، اگر شخص دست دهنده بگوید من به او دست می‌دهم که دل‌ها به هم نزدیک شود. یا این کار را به خاطر محبت مومنان با یکدیگر می‌کنم و هیچ نیت و قصد دیگری ندارم؛ به او می‌گوییم: خودِ این کار حرام است. دست دادن به زن بیگانه حتی با حسن نیت نیز حرام است. چنان که انسان اگر بخواهد با نماز يا عبادتى پروردگار را پرستش کند که در شریعت نیامده و بگوید: من نمی‌خواهم با شریعت مخالفت کنم و چیز جدیدی در دین وارد کنم. فقط می‌خواهم ایمان قلبی‌ام بیشتر شود و اعمال بیشتری انجام دهم. در جوابش می‌گوییم: این کار هم جایز نیست؛ زیرا اعمال ظاهر، دارای میزانی غیر از میزان اعمال باطن هستند.

بر این اساس، حدیث عمربن خطابJ از پیامبرﷺ که می‌فرماید: «اعمال به نیت‌ها بستگی دارد و برای هر کس آن چیزی است که نیت کرده»، به اعتبار عمل قلب است. عمل قلب هم امری باطنی است و فقط الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ آن را می‌داند. اما حدیث عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا از پیامبرﷺ که می‌فرماید: «کسی که کاری انجام دهد که آن کار در دین ما نیست، کارش مردود می‌باشد»، میزانِ اعمال ظاهر است. پس اگر عمل ظاهر حرام باشد، حرام است، گر چه نیت انسان برای انجام آن، خوب باشد. بر این اساس، به هیچ عنوان جایز نیست که انسان با زن نامحرم دست بدهد. این کار حتی اگر به واسطه‌ی دستکش یا گوشه‌ی چادر و غیره باشد؛ باز هم جایز نیست.

***

[۱] صحیح بخاری: کتاب بدء الوحی، باب کیف کان بدء الوحی إلی رسول اللهﷺ، حدیث شماره: (۱). صحیح مسلم: کتاب الإمارة، بوب قوله ﷺ إنما الأعمال بالنیات و أنه یدخل فیه الغزو و غیره من الأعمال. حدیث شماره: (۱۹۰۷). از امیر المومنین عمر بن خطاب رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «إنَّما الأعمالُ بالنِّيَّاتِ وإنَّما لِكلِّ امرئٍ ما نوى فمن كانت هجرتُهُ إلى اللَّهِ ورسولِهِ فَهجرتُهُ إلى اللَّهِ ورسولِهِ ومن كانت هجرتُهُ إلى دنيا يصيبُها أو امرأةٍ ينْكحُها فَهجرتُهُ إلى ما هاجرَ إليْهِ»

[۲] صحیح بخاری: کتاب الصلح، باب إذا اصطلحوا علی صلح جور فالصلح مردود. حدیث شماره: (۲۵۵۰). صحیح مسلم: کتاب الأقضیة، باب نقض الأحکام الباطلة و رد محدثات الأمور. حدیث شماره: (۱۷۱۸). از ام المومنین عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا با این لفظ: «مِنْ عَمَلِ عَمَلاً لَيْسَ عَلَيْهِ أَمْرُنَا فهُوَ رَدٌّ».

تعداد بازدید: 5

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: هناك البعض من الناس يحتج بحديث الرسول صلى الله عليه وسلم القائل: «إنما الأعمال بالنيات»، في بعض الأمور، ومنها سلام المرأة على الرجل، أفيدونا -أفادكم الله-.

فأجاب – رحمه الله تعالى-: استدلال الإنسان بقول النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم-: «إنما الأعمال بالنيات» على فعل الشيء المحرم استدلال باطل؛ لأن هذا الحديث ميزان لأعمال القلوب، أي: لما في القلب، وأما العمل الظاهر فميزانه حديث عائشة رضي الله عنها الثابت في الصحيحين أن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم – قال: «من عمل عملا ليس عليه أمرنا فهو رَدُّ»، أي: مردود باطل.

فعلى هذا: إذا كان العمل حرامًا فإنه حرام، سواء أراد به الإنسان خيرا أم لم يرد به خيرا، ومصافحة المرأة الأجنبية إذا قال المصافح: أنا أصافحها من أجل تأليف القلوب، ومحبة المؤمنين بعضهم ببعض، وليس عندي نية في أن أقصد شيئًا آخر قلنا له لكن هذا العمل نفسه حرام، لا يجوز لك مصافحة المرأة الأجنبية ولا بحسن نية، كما أن الإنسان لو أراد أن يَتَعَبَّد الله تعالى بصلاة أو غيرها مما لم ترد به الشريعة وقال: أنا لا أريد مخالفة الشريعة ولا إحداث شيء في شريعة الله، ولكني أريد أن يزداد إيمان قلبي وأن يزداد عملي، نقول: هذا أيضًا لا يجوز؛ لأن الأعمال الظاهرة لها ميزان آخر غير الأعمال الباطنة.

فحديث عمر بن الخطاب رضي الله عنه عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال: «إنما الأعمال بالنيات، وإنما لكل امرئ ما نوى» هذا باعتبار عمل القلب، وهو أمر باطن لا يعلمه إلا الله تعالى، وقول عائشة رضي الله عنها عن النبي صلى الله عليه وسلم: «من عمل عملا ليس عليه أمرنا فهو رَدُّ» هذا ميزان للأعمال الظاهرة، فإذا كان العمل الظاهر حراما صار حرامًا وإن نوى به الإنسان نيةً طيبة، وعلى هذا لا يجوز للإنسان أن يصافح المرأة الأجنبية منه بأي حال من الأحوال، حتى لو صافحها من وراء حائل كالقفازين، أو طرف الخمار، أو ما أشبه ذلك فإنه لا يجوز له هذا.