(۹۰۸) حکم سوال پرسیدن زیادی و فضولی

(۹۰۸) سوال: معنای این آیه چیست: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ} [مائده: ١٠١]: (ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! از چیزهای نپرسید که اگر برای شما آشکار گردد، شما را اندوهگین کند)؟

جواب:

از این نمونه سؤال‌ها خوشم می‌آید؛ یعنی از سؤال در مورد آیات قرآن. چون قرآن فقط برای این نازل نشده که انسان با خواندنش، عبادت کند. بلکه نازل شده که انسان با تلاوت و تدبر در آیات و تفکر در معانی‌اش و عمل به آن عبادت نماید. بشنو که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ چه می‌فرماید: {كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ} [ص: ۲۹]: (کتابی است پر برکت که آن را بر تو نازل کردیم، تا در آیاتش تدبّر کنند و خردمندان پند گیرند). از این جهت خیلی خوشحال می‌شوم که مسلمانان به قرآن کریم هم از لحاظ حفظ و هم از لحاظ فهم و عمل توجه دارند. من از این برادر و امثال ایشان که این‌گونه سؤال‌ها می‌پرسند تشکر می‌کنم.‌

در جوابش می‌گویم: این آیه: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَإِنْ تَسْأَلُوا عَنْهَا حِينَ يُنَزَّلُ الْقُرْآنُ تُبْدَ لَكُمْ} [مائده: ١٠١]: (ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! از چیزهای نپرسید که اگر برای شما آشکار گردد، شما را اندوهگین کند و اگر در هنگام نزول قرآن در مورد آن سوال کند، برایتان آشکار می‌گردد). در این آیه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ کسانی را مورد خطاب قرار می‌دهد که در عهد نبوت، عهد تحلیل، تحریم و وجوب و غیره، زندگی می‌کردند. چه بسا کسی در عهد نبوت در مورد چیزی سؤال کند که حرام نیست، اما به خاطر سؤال او، حرام شود. یا در مورد چیزی سوال کند که واجب نیست، اما به خاطر سوال او، واجب شود.

به همین خاطر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ فرمود: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَإِنْ تَسْأَلُوا عَنْهَا حِينَ يُنَزَّلُ الْقُرْآنُ تُبْدَ لَكُمْ عَفَا اللَّهُ عَنْهَا وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ * قَدْ سَأَلَهَا قَوْمٌ مِنْ قَبْلِكُمْ ثُمَّ أَصْبَحُوا بِهَا كَافِرِينَ} [مائده: ١٠١-۱۰۲]: (ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! از چیزهای نپرسید که اگر برای شما آشکار گردد، شما را اندوهگین کند و اگر به هنگام نزول قرآن، از آنها سؤال کنید برای شما آشکار می‌شود الله از آنها عفو کرده است، و الله آمرزنده‌ی بردبار است. به راستی گروهی قبل از شما از آن سؤال کردند، سپس بدان کافر شدند). نیز پیامبرﷺ فرمودند: «کسانی که قبل از شما بودند به خاطر سؤال زیاد و اختلاف با پیامبرانشان هلاک گشتند). [۱]

اما بعد از وفات پیامبرﷺ انسان می‌تواند در مورد هر اشکالی که برایش پیش آمده، سوال بپرسد. به شرط اینکه سوالش از باب زیاده‌روی و تعمّق در دین نباشد. اگر از این باب باشد، از آن نهی شده؛ چون تعمّق و زیاده‌روی جز سختی و شدت چیزی برای انسان ندارد. مثلا اگر کسی بخواهد در مورد تفاصیل روز قیامت مثل حساب و عِقاب و غیره بپرسد و بگوید: انسان چگونه محاکمه می‌شود؟ ایستاده یا نشسته؟ یا سوال‌هایی از این دست که جالب نیستند. نباید انسان چنین سوالاتی بپرسد. اما چیزی که مفید باشد و بخواهد از آن استفاده ببرد، باید در موردش سوال کند و کسی او را از سوال کردن منع نمی‌کند.

***

^[۱] صحیح بخاری: کتاب الإعتصام، باب الإقتداء بسنن الرسولﷺ، حدیث شماره: (۷۲۸۸). صحیح مسلم: کتاب الحج، باب فرض الحج و العمرة مرة، حدیث شماره: (۱۳۳۷). از ابوهریره رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «إِنَّمَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِكَثْرَةِ سُؤَالِهِمْ وَاخْتِلَافِهِمْ عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ».

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

ما معنى قوله تعالى: ﴿ يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا لَا تَسْتَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إن تُبدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ ﴾ [المائدة: ١٠١]؟

فأجاب رحمه الله تعالى: يعجبني مثل هذا السؤال، أعني: السؤال عن آيات الله عز وجل، وذلك لأن القرآن الكريم لم ينزل لمجرد التعبد بتلاوته، بل نزل للتعبد بتلاوته، وتدبر آياته وتفكر معانيه وللعمل به، واسمع إلى قول الله -عز وجل-: ﴿ كِتَبُ أَنزَلْتَهُ إِلَيْكَ مُبَرَكَ لِيَدَّبَّرُوا وَايَتِهِ، وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الألب ﴾ [ص: ۲۹]، فيعجبني ويسرني أن يعتني المسلمون بكتاب الله -عزوجل – حفظا وفهما وعملا ، وأنا أشكر الأخ السائل على هذا وأمثاله.

فنقول في جوابه: قوله تعالى: ﴿ يأيها الَّذِينَ ءَامَنُوا لَا تَسْتَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِن تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَإِن تَسْلُوا عَنْهَا حِينَ يُنَزَّلُ الْقُرْءَ ان تُبدَ لَكُمْ ﴾ [المائدة: ١٠١] هذه الآية نزلت مخاطبا الله بها من كانوا في عهد النبوة الذي هو عهد التحليل والتحريم والإيجاب والحل فإنه ربما يسأل الإنسان في عهد النبوة عن شيء لم يحرم فيحرم لمسألته، أو عن شيء ليس بواجب فيوجب من أجل مسألته، فلهذا قال الله -عز وجل – تعالى: ﴿ يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا لَا تَسْتَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِن تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَإِن تَسْتَلُوا عَنْهَا حِينَ يُنَزَّلُ الْقُرْءَ ان تُبْدَ لَكُمْ عَفَا اللَّهُ عَنْهَا وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ قَدْ سَأَلَهَا قَوْمٌ مِّن قَبْلِكُمْ ثُمَّ أَصْبَحُوا بِهَا كَفرين ﴾ [المائدة: ۱۰۱-۱۰۲] ولهذا قال النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم-: «إنما أهلك الذين من قبلكم كثرة مسائلهم واختلافهم على أنبيائهم».

أما بعد وفاة النبي صلى الله عليه وعلى آله وسلم فليسأل الإنسان عن كل ما أشكل عليه، بشرط أن لا يكون هذا من التعمق في دين الله -عز وجل-، فإن كان من التعمق والتنطع فإنه منهي عنه، لأن التعمق والتنطع لا يزيد الإنسان إلا شدة، فلو أراد الإنسان أن يسأل عن تفاصيل ما جاء عن اليوم الآخر، من الحساب، والعقاب وغير ذلك وقال كيف يعاقب الإنسان؟ هل هو قائم أو قاعد، وما أشبه ذلك من الأسئلة التي ليست محمودة، فهنا لا يسأل، أما شيء مفيد، ويريد أن يستفيد منه فليسأل عنه، ولا ينهى عن السؤال.