(۸۷۲) سوال: معنی این آیه چیست؟ {لَّيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ} [بقره: ۱۷۷]. (نیکی این نیست که روی خود را به سوی مشرق و مغرب کنید)؟

جواب:

معنی این آیه: {لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ} [بقره: ۱۷۷]: (نیکی این نیست که روی خود را به سوی مشرق و مغرب کنید، بلکه نیکی این است که به الله و روز قیامت و ملائکه و قرآن و پیامبران ایمان بیاورید}، این است که وقتی رسول اللهﷺ پس از هجرت به مدینه، ۱۶ یا۱۷ماه رو به بیت المقدس نماز می‌خواند و دوست داشت به او امر شود تا رو به کعبه نماز بخواند.

چنین هم شد و او قبله را از بیت المقدس به کعبه تغییر داد.

ایشان رو به آسمان می‌کرد و منتظر بود که جبرئیل عَلَيْهِ‌السَّلَام به خاطر آن نازل شود. پس الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ این آیه را نازل فرمود: {قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ} [بقره: ۱۴۴]. (به تحقیق ما گرداندن روی تو را به (سوی) آسمان می‌بینیم. اکنون تو را به قبله‌ای که به آن خشنود شوی باز می‌گردانیم. پس روی خود را به سوی مسجد الحرام کن).

با نزول این آیه، رسول اللهﷺ رو به کعبه کرد. یهودیان نسبت به این کار انتقاد کردند که چرا اول رو بیت المقدس می‌کرد و حالا رو به کعبه می‌کند؟ به همین خاطر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ خاطرنشان کرد که رو به مغرب یا مشرق کردن، نیکی و خوبی نیست. بلکه برّ و نیکی، اطاعت از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و ایمان به اوست: {وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ} [بقره: ۱۷۷]. (بلکه نیکی آن است که به الله و روز قیامت و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران، ایمان آورده باشد).

معنای آیه چنین می‌شود: نیکی و خوبی، ایمان به الله، روز قیامت، ملائکه، قرآن و پیامبران می‌باشد. ایمانی که تو را ملزم به انجام اوامر الهی کند و تو را از منهیات دور نماید. این حقیقتِ نیکی و برّ است.

***