(۴۵۰) حکم مدح رسول الله ﷺ

(۴۵۰) سوال: برخی مردم به حدیثی استدلال می‌کنند که رسول الله ﷺ در آن چنین فرموده است: «مَن سَنَّ في الإسْلَامِ سُنَّةً حَسَنَةً، فَلَهُ أَجْرُهَا وَأَجْرُ مَن عَمِلَ بهَا بَعْدَهُ»: (کسی ‌که روش خوبی را در اسلام رواج دهد، اجر آن‌ و اجر کسانی که بعد از او به آن عمل کنند نصیبش می‌شود) همچنین برای اثبات جواز مدح به این استدلال می‌کنند که حسان بن ثابت رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ رسول الله ﷺ را مدح می‌نمود. لطفا راهنمایی کنید.

جواب:

مدح رسول الله ﷺ با ویژگی‌های کامل، آداب والا و اخلاق نمونه‌ای که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ ایشان را با آن مدح نموده، مشروع است؛ اما غلو کردن در مدح ایشان، حرام است زیرا رسول الله ﷺ از غلو و زیاده‌روی نهی نموده است. بنابراین مدح رسول الله ﷺ به گونه‌ای که به غلو بیانجامد، جایز نیست؛ یعنی به گونه‌ای که وی را در آفرینش، قدرت و تدبیر امور جهان هستی، شریک و همانند الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ قرار دهند. مردی به پیامبر ﷺ گفت: (مَا شَاءَ اللهُ وَشِئتَ) : (هر چه الله و تو بخواهید) رسول الله ﷺ فرمود: «أجَعَلتَنِي وَاللهَ عدلا؟ بَل مَا شَاءَ اللهُ وَحدَهُ»: (آیا مرا همانند الله قرار دادی؟ بلکه فقط هر چه الله بخواهد).

مدحی که بیان کردیم جایز است، نمی‌تواند نوآوری در دين الله ایجاد کند؛ به طوری که به زمان یا مکان خاصی مقیّد شود که هرگاه آن وقت فرا رسد یا به آن مکان بیایند، انجام شود؛ زیرا مقید کردن عبادات مطلق به زمان یا مکان خاص از بدعت‌ها است زیرا عبادات باید در زمان، مکان و به شکلی که در شرع بیان شده، انجام گیرد. مسلمان اجازه ندارد عبادت‌های مطلق را به مکان، زمان یا حالت خاصی مقید کند که این، کمال تعبد و بندگی است.

برخی بدعت‌گزاران استدلال می‌کنند که رسول الله ﷺ فرمود: «مَن سَنَّ في الإسْلَامِ سُنَّةً حَسَنَةً، فَلَهُ أَجْرُهَا وَأَجْرُ مَن عَمِلَ بهَا بَعْدَهُ»؛ رسول الله ﷺ سخنش را مقيّد نمود به این که: «مَن سَنَّ فِي الإِسلاَمِ» اما هر چیزی که بدعت باشد، هرگز از اسلام نیست زیرا رسول الله ﷺ فرمود: «كُلُّ بِدعَةٍ ضَلاَلَةٌ»: (هر بدعتی، گمراهی است) و البته که فرموده‌ی ایشان، عام است و شامل تمامی بدعت‌ها می‌شود که گمراهی است و امکان ندارد گمراهی از دین و اسلام باشد.

اگر کسی بگوید: منظور از فرموده‌ی پیامبر: «كُلُّ بِدعَةٍ ضَلاَلَةٌ»: (هر بدعتی گمراهی است) نوع سیئه و بد بدعت است که گمراهی است؛ در پاسخ می‌گوییم: این سخن پذیرفته نیست زیرا کار بد، هر چه باشد بد است و فرقی ندارد که بدعت باشد یا نباشد؛ مثلا: زنا گمراهی است اما بدعت نیست زیرا شریعت، حکم آن را بیان نموده است.

اگر بپذیریم که معنای حدیث چنین باشد: (هر بدعتی بد است) قید و وصف بدعت، هیچ ‌فایده‌ای نخواهد داشت زیرا کار بد، هر چه باشد بد است و فرقی ندارد که بدعت باشد یا نباشد اما رسول الله ﷺ می‌فرماید: «كُلُّ بِدعَةٍ ضَلاَلَةٌ»: (هر بدعتی، گمراهی است) بنابراین هر کسی در دین الله، عملی را بدعت‌گزاری کند، گمراه است. این چکیده‌ی جواب است.

***

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل من جمهورية السودان: يستدل بعض الناس بالحديث الذي يقول فيه الرسول صلى الله عليه وسلم: «مَنْ سَنَّ فِي الْإِسْلَامِ سُنَّةٌ حَسَنَةٌ فَلَهُ أَجْرُهَا، وَأَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا بَعْدَهُ». إلى آخره، وكذلك بأن حسان بن ثابت كان يمدح الرسول صلى الله عليه وسلم فيستدلون بهذا على جواز المدح. نرجو أن تفتونا في ذلك.

فأجاب رحمه الله تعالى: مدح الرسول صلى الله عليه وسلم بما مدحه الله به من الصفات الكاملة، والآداب العالية والأخلاق المثلى، هذا أمر مشروع، وأما مدحه بما يصل إلى الغلو فإنه أمر محرم؛ وذلك لأن رسول الله صلى الله عليه وسلم نهى عن الغلو، فلا يجوز للمرء أن يمدح الرسول صلى الله عليه وسلم بأمر يصل إلى الغلو، بحيث يجعله شريكا مع الله تبارك وتعالى في الخلق والتدبير والقدرة، وما أشبه ذلك، وقد قال رجل للنبي صلى الله عليه وسلم: ما شاء الله وشئت. فقال: «أَجَعَلْتَنِي وَاللَّهُ عَدْلًا؟ بَلْ مَا شَاءَ اللهُ وَحْدَهُ». ولكن هذا المدح الذي ذكرنا أنه جائز لا يمكن أن يجعل حدثًا في دين الله، بحيث يكون مقيدا بوقت أو مكان، يتكرر كلما تكرر ذلك الوقت، وكلما جاء الإنسان إلى ذلك المكان، وذلك أن تقييد العبادات المطلقة بزمن معين أو مكان معين، هو من البدع؛ لأن العبادات يجب أن تكون مفعولة على حسب ما جاءت عليه من هيئة وزمن ومكان، فالعبادات المطلقة لا يجوز للمرء أن يحددها بزمن أو مكان أو حال ما دامت جاءت مطلقة؛ لأن هذا هو كمال التعبد.

وأما استدلال بعض المبتدعين في هذه الأمور بقول الرسول صلى الله عليه وسلم: «مَنْ سَنَّ فِي الْإِسْلَامِ سُنَّةٌ حَسَنَةٌ فَلَهُ أَجْرُهَا، وَأَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا بَعْدَهُ». فَإِن الرسول -عليه الصلاة والسلام – قيد ذلك بقوله: «من سن في الإسلام»، وما كان من البدع فليس من الإسلام في شيء؛ لقول الرسول صلى الله عليه وسلم: «كُلّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ». وهذا عام لكل ما ابتدع في دين الله فإنه ضلال، وما كان ضلالا فلا يمكن أن يكون دينا وإسلاما.

فإذا قال قائل: إن قوله صلى الله عليه وسلم: «كُلُّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ». أي كل بدعة سيئة ضلالة. قلنا: هذا مردود؛ لأن السيئة سيئة، سواء كانت بدعة، أم غير بدعة، فالزني – مثلا – ضلالة، وهو ليس ببدعة؛ لورود الشريعة به وبيان حكمه.

ولو قلنا: إن معنى الحديث : كل بدعة سيئة. لم يكن لوصف البدعة فائدة إطلاقا، أو لم يكن لذكر البدعة فائدة إطلاقًا؛ لأن السيئة سيئة، سواء ابتدع، أم لم يبتدع، ولكن الرسول -عليه الصلاة والسلام- يقول: «كُلُّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ». فكل من ابتدع في دين الله ما ليس منه فإنه ضال بهذه البدعة. هذا حاصل الجواب.