۳۶۰ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم جمع شدن نزد قبر و خواندن قرآن چیست؟ آیا میت از این قرائت نفعی می‌برد یا خیر؟

جواب دادند: این عمل، یعنی جمع شدن نزد قبر و قرائت قرآن، از امور منکری است که در عهد سلف صالح معروف نبوده است.

اما اینکه میت از آن نفع ببرد، می‌گوییم: اگر منظور این است که با شنیدن قرائت قرآن، نفع ببرد؟ خیر، نفعی نمی‌برد. چون او مرده و از رسول الله صلی الله علیه وسلم ثابت است که فرمودند: «وقتی بنده بمیرد، عملش جز از سه جهت، قطع می‌شود: صدقه‌ی جاریه، یا علمی که مردم از آن نفع ببرند، یا فرزندی صالح که برایش دعا کند». بنا بر این حتی اگر قائل به این باشیم که میت در این حالت، می‌شنود، اما بازهم از قرائت ما نفعی نمی‌برد، چون لازمه‌ی نفع بردنش این است که عملش منقطع نشود، و حدیث به صراحت، انتفاع میت را به اعمال سه گانه‌ای که ذکر کرده، منحصر نموده است.

اما اگر مقصود این باشد که میت از ثوابی که برای قاری حاصل می‌شود، نفع می‌برد، به این معنی که قاری نیت می‌کند ثوابش به این میت برسد، اگر معلوم شود که این کار بدعت است، پس هیچ اجری در بدعت نیست: «هر بدعتی، گمراهی است»، چنان که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است، و امکان ندارد که گمراهی تبدیل به هدایت شود. نکته‌ی بعد اینکه چنین قرائتی غالبا همراه با دستمزد است، و گرفتن دستمزد به خاطر اعمالی که با آنها به الله تقرب جسته می‌شود، باطل است، و کسی که برای انجام عمل صالح به اجاره گرفته می‌شود، اگر نیتش از این عمل صالح – این عمل چنان که بیان خواهد شد، از حیث جنس، صالح است، گرچه از حیث نوع، صالح به حساب نمی‌آید – اجر دنیوی باشد، این عمل نه به او نفع می‌رساند و نه او را به الله نزدیک می‌کند و نه به خاطر آن ثوابی دارد. زیرا الله تعالی می‌فرماید::{مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لَا يُبْخَسُونَ (۱۵) أُولَئِكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُوا فِيهَا وَبَاطِلٌ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}[۱]، یعنی: {کسانی که خواهان زندگی دنیا و زیور و زینتش هستند، نتیجه‌ی اعمالشان را به‌طور کامل در دنیا به آنان می‌دهیم و در آن هیچ کم و کاستی نخواهند دید. چنین کسانی در آخرت بهره‌ای جز آتش ندارند و دستاوردهایشان در آنجا بر باد می‌رود و اعمالشان نابود می‌شود}. به این قاری که نیتش از قرائت، دست یافتن به پاداش دنیوی است، می‌گوییم: قرائتش مقبول نیست، بلکه بدردی نمی‌خورد و هیچ اجر و ثوابی ندارد و در این صورت، میت هیچ نفعی از ثواب آن نمی‌برد، چون اصلا این کار ثواب ندارد. پس این کار، ضایع کردن مال و تلف کردن وقت و خارج شدن از راه سلف صالح رضی الله عنهم است. خصوصا وقتی که مال مبذول شده، از مال خودِ میت باشد که در آن حق کودکان و سفهاء است. از اموال چنین کسانی به ناحق برداشته می‌شود و برای چنین کاری استفاده می‌شود، و به گناهِ این گناه می‌افزاید. والله المستعان.

[۱] – سوره هود، آیات «۱۵و۱۶».