(۶۳۸۵) سوال: بارک الله فیکم، آیا تسبیح (ذکر گفتن) با تسبیح بدعت نیکویی است؟ و آیا در اسلام بدعت نیکو وجود دارد؟

جواب:

تسبیح با تسبیح را بدعت نمی‌دانیم؛ زیرا تسبیح با تسبیح از باب عبادت نیست، بلکه به قصد شمارش انجام می‌شود، پس این یک وسیله است، نه هدف، و بر این اساس نمی‌گوییم که بدعت است ولی می‌گوییم که تسبیح با انگشتان بهتر است؛ چون این همان چیزی است که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم در حدیث یُسَیْرَه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا به آن راهنمایی فرمودند: «أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَمَرَهُنَّ أَنْ يُرَاعِينَ بِالتَّكْبِيرِ، وَالتَّقْدِيسِ، وَالتَّهْلِيلِ، وَأَنْ يَعْقِدْنَ بِالْأَنَامِلِ؛ فَإِنَّهُنَّ مَسْئُولَاتٌ مُسْتَنْطَقَاتٌ»^[۱]: (رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم به آنان دستور داد که تکبیر، تقدیس و تهلیل را رعایت کنند (حریص باشند)، و با بندهای انگشتان خود بشمارند؛ چرا که آن‌ها (یعنی انگشتان) بازخواست می‌شوند و به سخن درمی‌آیند).

و این حدیث دلالت دارد بر این‌که شمردن با انگشتان برتر است، چون انگشتان در روز قیامت بر عملی که برای آن به حرکت درآمده‌اند گواهی خواهند داد اما در استفاده از تسبیح چند اشکال وجود دارد:

اول: برخلاف چیزی است که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم به آن راهنمایی کرده‌اند.

دوم: ممکن است منجر به ریا شود، چنان‌که برخی از مردم را می‌بینیم که تسبیح‌هایی را به گردن می‌آویزند که هزار دانه دارد؛ گویی می‌خواهند به مردم بگویند: نگاه کنید، ما هزار بار تسبیح می‌گوییم و این حالت، انسان را به ریا می‌کشاند.

سوم: کسی که با تسبیح، تسبیح می‌گوید، غالباً دلش غافل است؛ فقط دانه‌ها را می‌چرخاند در حالی‌که چشمانش به اطراف می‌چرخد یا این‌سو و آن‌سو می‌رود، پس استفاده از تسبیح به غفلت نزدیک‌تر است تا استفاده از انگشتان، از این‌رو شایسته است که انسان تسبیح را با انگشتان خود بشمارد و بهتر است که با دست راست این کار را انجام دهد؛ هرچند اگر با هر دو دست نیز باشد، اشکالی ندارد.

[۱] سنن أبو داود كتاب الوتر، باب التسبيح بالحصى، شماره (١٥٠١)، و سنن ترمذی: كتاب الدعوات، بعد باب في فضل لا حول ولا قوة إلا بالله، شماره (٣٥٨٣).