(۴۱۰۷) سوال: کسی را برای این که به نیابت از مادرم که فوت شده حج را ادا کند قرار دادم و شنیدم کسی به او مبلغی را پرداخت کردم مبالغ دیگری را از دیگران گرفته تا این که به نیابت از آن‌‌ها حج را ادا کند؛ شیخ بزرگوار! حکم این کار چیست؟ آیا این حج کامل محسوب می‌‌شود یا این که بر من واجب است حج دیگری را به جای آن ادا کنم؟ متشکرم

جواب:

آن چه شایسته است این است که انسان در کارهایش دقت کند و امر را جز به کسی که از دین او اطمینان دارد واگذار نکند یعنی آن شخص امانت‌‌دار باشد و به نسبت نیازهای آن کاری که به او واگذار شد آگاهی داشته باشد لذا هرگاه خواستی به شخصی مالی را بدهی تا به نیابت از پدر یا مادرت که فوت شده‌‌اند حج را ادا کنند بر تو واجب است کسی را انتخاب کنی که در علم و دینش به او اعتماد داری زیرا بسیاری از مردم به نسبت اعمال حج جهل زیادی دارند لذا حج را آن‌‌گونه که شایسته است ادا نمی‌‌کنند هر چند که امانت‌‌دار هستند اما گمان می‌‌کنند که این واجب است بر آن‌‌ها در حالی که بسیار خطا می‌‌کنند و مثل چنین افرادی شایسته نیست که به نیابت در ادای حج وکیل شوند یا مبلغی به آن‌‌ها پرداخت شود برخی از مردم نیز علم دارند اما امانت‌‌‌‌دار نیستند لذا او را می‌‌یابی که به آن چه در مناسک حج می‌‌گوید و انجام می‌‌دهد به خاطر ضعف امانت‌‌داری و دینش اهمیت نمی‌‌دهد و مثل این افراد نیز شایسته نیست نیابت در ادای حج به آن‌‌ها واگذار شود بنابراین بر کسی که می‌‌خواهد کسی را ادای حج به نیابت از خود قرار دهد واجب است بهترین کسی که او را از لحاظ علم و امانت پیدا می‌‌یابد قرار دهد تا این که آن چه از او خواسته را بر وجه کامل انجام دهد.

این مردی که سؤال کننده ذکر نمود که به او مبلغی داده تا به نیابت از مادرش حجر را ادا کند ولی بعد از آن شنیده که در قبال ادای حج‌‌های دیگر برای کسانی دیگر نیز مبالغی گرفته نگاه می‌‌شود چه بسا این شخص این حج‌‌ها را به کسانی دیگر واگذار کرده و خود حج را به نیابت از کسی که به او واگذار نموده ادا کرده است اما آیا جایز انسان چنین کاری را انجام دهد یا خیر؟ یعنی آیا جایز است انسان در حج یا عمره وکیل افراد متعدد شود سپس خود مستقیم آن‌‌ها را انجام ندهد بلکه آن‌‌ها را به دیگران واگذار کند؟ می‌‌گوییم: این کار نه جایز و نه حلال است و این از خوردن مال به باطل محسوب می‌‌شود زیرا بسیاری از مردم با همین کار تجارت می‌‌کنند تعدادی حج و عمره را می‌‌گیرند بر این که آن‌‌ها را ادا می‌‌کنند اما آن‌‌ها را به کسانی دیگر با مبلغی کمتر از آن چه گرفته‌‌اند واگذار می‌‌کنند لذا مال‌‌ حرام را کسب می‌‌کنند و به اشخاصی واگذار می‌‌کنند که چه بسا واگذارکنندگان به نسبت آ‌‌ها رضایت نداشته باشند.

بنابراین بر شخص واجب است تقوای الله À را در مورد خود و برادانش پیشه نموده زیرا اگر چنین اموالی را بگیرد آن‌‌ها را به ناحق گرفته چون اگر از جانب برادرانش به او اعتماد شود که او حج را ادا می‌‌کند جایز نیست آن را به دیگری واگذار کند زیرا چه بسا این افراد مورد رضایت واگذارکنندگان نباشند.