(۳۴۰۶) سوال: ای شیخ بزرگوار! از شما پیرامون صدقه کردن به نیابت از میت می‌پرسم که جایز است یا خیر؟
جواب:
بله صدقه کردن به نیابت از میت جایز است و پیامبر ﷺ آن را تأیید نموده است. در صحیح بخاری Ë آمده است: «أَنَّ رَجُلًا قَالَ لِلنَّبِيِّ ﷺ: إِنَّ أُمِّي افْتُلِتَتْ نَفْسُهَا، وَ أَظُنُّهَا لَوْ تَكَلَّمَتْ تَصَدَّقَتْ، فَهَلْ لَهَا أَجْرٌ إِنْ تَصَدَّقْتُ عَنْهَا؟ قَالَ: «نَعَمْ». »[۱] یعنی: (مردی به پیامبر ﷺ گفت: مادرم ناگهانی از دنیا رفته است و گمان می‌کنم اگر توان سخن گفتن داشت صدقه می‌داد. اگر من به نیابت از او صدقه کنم او اجر دارد؟ فرمود: بله).
اما بهتر از صدقه دادن برای میت، دعا کردن برای او است که دلیلش نیز این فرموده‌ی پیامبر ﷺ است: «إِذَا مَاتَ الْإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ إِلَّا مِنْ ثَلَاثَةٍ: إِلَّا مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ»[۲] يعني: (هرگاه انسان بمیرد عملش قطع می‌شود مگر از سه جهت: صدقه‌ی جاریه، علمی که از آن سود برده شود یا فرزند صالح و شایسته‌ای که برایش دعا کند).
نفرمود: یا فرزند صالحی که برایش صدقه کند، روزه بگیرد، نماز بخواند یا قرائت کند. با وجود این که سخن حدیث پیرامون عمل است. این مسئله دلالت می‌کند که مشروع نیست انسان عبادتی را انجام دهد و آن را برای یکی از خویشاوندانش قرار دهد اما اگر این کار را انجام داد بر او انکار نمی‌شود و فقط به سوی آنچه بهتر است یعنی دعا کردن راهنمایی می‌شود.
(۱) [أخرجه البخاري: باب موت الفجأة البغتة، رقم ١٣٨٨. ومسلم: كتاب الجنائز، باب وصول ثواب الصدقة عن الميت إليه، رقم ١٠٠٤]
