(۲۳۷۲) سوال: زنی در سفر فوت کرده بود و ما کسی که او را غسل دهد را نیافتیم و او را به روستایی بردیم اما باز کسی نبود که او را غسل دهد و همراه من دو مرد بودند که روش غسل کردن میت را بلد نبودند سپس بعد از اینکه یک روز و یک شب با ما بود، اجتهاد کردم و او را غسل دادم و دفن شد، بعد از آن فهمیدم که بر طبق روش غسل، او را غسل نداده‌ام؛ آیا بر من در این‌باره کفاره‌ای لازم می‌باشد و این واقعه ۳۰ سال قبل رخ داده است؟
جواب:
غسل دادن میت کار سختی نمی‌باشد و واجب غسل، این است که کل بدن میت با آب شستشو شود و این برای هیچکس سخت نیست وآسان است اما مشروع است که در غسل دادن میت او را بر روی تختی به حالت دراز کشیده خوابانده شود سپس فرجش شسته شود و در این حالت واجب است که عورتش پوشیده باشد و غسل دهنده دستکش به دست داشته باشد تا عورت میت را لمس نکند پس وقتی شستن فرج آن تمام شد از موضع وضو شروع می‌شود؛ پس ابتدا از دهان و بینی او شروع می‌کند سپس با پارچه‌ای مرطوب و پاک دندانها و داخل دهان و بینی او را تمیز می‌کند سپس صورتش و دستانش تا آرنج و سر و پایش را می‌شوید سپس بقیه بدن را از سمت راست شروع به شستن می‌کند که واجب آن یک بار شستن می‌باشد اما اگر بیشتر نیاز داشت ۳ یا ۵ یا ۷ یا بیشتر به اندازه‌ای که نیاز باشد می‌شویند و در بار آخر با کافور آن را می‌شویند و آن ماده‌ی خوشبوی معروفی است که با آب مخلوط می‌شود و در بار آخر، میت را با آن می‌شویند تا اینکه جسم میت بوی خوبی بدهد همانگونه که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم امر نمودند[۱] و اگر میت زن باشد موی او در سه رشته بافت می‌شود و به پشت او انداخته می‌شود همانگونه که برای دختر رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم انجام گرفت[۲] اما همه‌ی این‌ها از مستحب هستند و چیزی که واجب بود یک بار شستن تمام بدن میت است و هر کسی می‌تواند آن را بفهمد.
اما این قضیه‌ای که برای سوال کننده واقع شده است و آن را بیان کرد که به طریق مشروع صورت نگرفته است: ما الان نمی‌دانیم که او چگونه غسل داده است شاید بر طریق مشروع بوده است و حداقل واجب آن را به جا آورده است و اگر اینگونه بوده است که مطلوب است و اگر فرض بگیریم که غسل واجب و مستحبات غسل را به جا نیاورده است، پس این گذشته و او اجتهاد کرده است و مجتهد هنگامی که خطا کند، گناهی بر او نیست بلکه دارای اجر نیز می‌باشد.
خلاصه: اگر او آب را به تمام بدن میت رسانده است، غسل به جا آمده است ان شاء الله.
[۱] تخریج آن گذشت.
[۲] تخریج آن گذشت.
