(۳۸۷۳) در حالت روزه، مضمضه (شستن دهان) را چگونه باید انجام داد؟

(۳۸۷۳) سوال: آیا اگر هنگام وضو در حال روزه، آب وارد حلق و گلویم شود، روزه‌ام را باطل می‌شود؟ در این حالت، مضمضه (شستن دهان) را چگونه باید انجام داد؟

جواب:

مضمضه برای روزه‌دار همانند سایر مردم انجام می‌شود؛ یعنی آب را در دهانش می‌ریزد، در دهانش حرکت می‌دهد آن را بیرون می‌ریزد. اگر مقداری از آب، بی‌اختیار وارد حلقش شود، روزه باطل نیست. زیرا باطل شدن روزه با باطل‌ کننده‌ها سه شرط دارد:

شرط اول: روزه‌دار، آگاه باشد:

علم متضاد جهل و نادانی است. اگر کسی باطل‌کننده‌ای را انجام دهد اما نداند که روزه را باطل می‌کند یا نداند که در وقت روز قرار دارد سپس برایش مشخص ‌شود، روزه‌اش صحيح است؛ مانند: روزه‌‌داری که حجامت می‌کند و نمی‌داند ‌که حجامت، روزه را باطل می‌کند، در این حالت روزه‌اش باطل نیست زیرا جاهل و بی‌اطلاع است. همچنین مثل کسی‌ که بخورد و بنوشد و گمان ‌کند که هنوز فجر، طلوع نکرده است سپس مشخص ‌شود که فجر، طلوع کرده است که در این صورت، قضای روزه بر این شخص واجب نیست. همچنین مثل کسی ‌که در مکانی قرار دارد که صدای اذان را نمی‌شنود و هوا نیز ابری است. وی گمان می‌کند که خورشید غروب کرده و افطار می‌کند اما بعدا مشخص می‌شود که هنوز غروب نکرده است. قضای روزه بر این شخص هم واجب نیست زیرا جاهل بوده است. در صحيح بخاري از اسماء دختر ابوبكر I نقل شده است که می‌گفت: «أفطرنا على عهد النَّبِيّ ﷺ يومَ غيم ثم طلعت الشمس»[۱] : (در زمان رسول الله ﷺ در یک روز ابری افطار کردیم سپس ناگهان خورشید، درخشید). رسول الله ﷺ آنان را به انجام قضا دستور نداد در حالی که اگر قضا واجب بود، حتما به آنان چنین دستور می‌داد. همچنین اگر به آنان چنین دستوری داده بود، حتما برای ما نقل می‌شد زیرا ایشان ﷺ هرگاه به چیزی دستور دهد، جزو شریعت و دین الله ﷻ خواهد بود و شریعت الله ﷻ ناگزیر باید حفظ گردد و برای بندگان الله À نقل شود.

شرط دوم: روزه‌‌دار، یادآور و هوشیار باشد:

یادآوری و هوشیاری متضاد فراموشی است. اگر روزه‌دار از روی فراموشی بخورد یا بنوشد، روزه‌اش صحيح است؛ زیرا در حديث ابوهريره J آمده است که رسول الله ﷺ فرمود: «إذا نسي فأكل و شرب فليتم صومه فإنما أطعمه الله وسقاه»[۲] : (اگر شخصی از روی فراموشی بخورد یا بیاشامد، باید روزه‌اش را تکمیل کند زیرا الله به او خورانده و نوشانده است).

شرط سوم: روزه‌دار، آن را از روی عمد و اختیار انجام دهد:

شخصی که اختیار نداشته و فعل وی از روی عمد نبوده، گناهی ندارد و وقتی گناهی بر این شخص نباشد، حکم آن کار نیز منتفی می‌شود؛ زیرا الله À می‌فرماید: {مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِيمَانِ وَلَكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْراً فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنْ اللَّهِ} [النحل: ۱۰۶] : (هر کس بعد از ایمانش به الله کافر شود، مگر آن ‌کسی که مجبور گردد و قلبش بر ایمان ثابت باشد، بلکه سینه‌اش را برای کفر بگشاید، خشم و غضب الله بر آنان است و عذاب بزرگی دارند).

اگر حکم کفر که بزرگ‌ترین گناه است در صورتی که از روی اجبار باشد، از شخص برداشته می‌شود، قطعا دیگر گناهان نیز چنین خواهند بود؛ زیرا فرد مجبور، قصدی از خود ندارد و آن کار را عمدا انجام نمی‌دهد لذا هرگاه باطل‌کننده‌ای به طور غیر عمدی از کسی سر بزند، قضا بر او واجب نیست زیرا با اختیار وی نبوده است، مانند این که هنگام مضمضه، آب وارد حلق شخص شود.

۱-تخریج آن گذشت.

۲-تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: عند الوضوء وأثناء الصيام إذا دخل الماء أثناء التمضمض فهل يعني ذلك أنني أفطرتُ؟ وكيف يتم التمضمض في هذه الحالة؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: يتمُّ التمضمض للصائم كما يتم لغيره، بمعنى: أنه يُدْخِلُ الماء في فمه، ويُمِرُّه عليه، ثم يَلْفُظه، وإذا دخل إلى جوفه شيء من هذا الماء بغير قصده لم يُفطر بذلك؛ لأن شروط الفطر بالمفطرات ثلاثة: الأول: أن يكون الإنسان عالما.

العلم ضد الجهل، فلو تناول الإنسان شيئًا من المفطرات جاهلا أنه يُفطر، أو جاهلا أنه في النهار ، ثم تَبيَّن له بعد ذلك فإن صومه صحيح، مثل: أن يحتجم الإنسان وهو لا يعلم أن الحجامة مُفطِرة للصائم، فإنه في هذه الحال لا يفسد صومه؛ لأنه جاهل.

وكذلك: أن يأكل الإنسان ويشرب ويظن أن الفجر لم يطلع، ثم يتبيَّن له أن الفجر قد طلع، فإنه لا قضاء عليه، أو أن يكون في مكان لا يسمع فيه النداء، والسماء مغيمة، فيظن أن الشمس قد غربت فيفطر، ثم يتبين له بعد ذلك أن الشمس لم تغرب، فإنه لا قضاء عليه؛ لأنه جاهل.

وفي صحيح البخاري عن أسماء بنت أبي بكر رضي اله عنها قالت: «أَفْطَرْنَا عَلَى عَهْدِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم يَوْمَ غَيْمٍ، ثُمَّ طَلَعَتِ الشَّمْسُ ثُمَّ طَلَعَتِ الشَّمْسُ». ولم يأمرهم النبي صلى الله عليه وسلم بالقضاء، ولو كان القضاء واجبًا لأمرهم به، ولو أمرهم به لنقل؛ لأنه إذا أمر به صار من شريعة الله، وشريعة الله تعالى لا بد أن تُحفظ، وتُنقل إلى عباد الله.

الثاني: أن يكون ذاكرا الذكر ضد النسيان، فلو أكل الإنسان أو شرب وهو صائم ناسيا فإن صومه صحيح؛ لحديث أبي هريرة أن النبي صلى الله عليه وسلم قال: «إِذَا نَسِيَ فَأَكَلَ وَشَرِبَ فَلْيُتِمَّ صَوْمَهُ، فَإِنَّمَا أَطْعَمَهُ اللَّهُ وَسَقَاهُ».

الثالث: أن يكون مختارًا قاصدا غير المختار وغير القاصد لا إثم عليه، وإذا انتفى الإثم انتفى حكم الفعل، ودليل ذلك قوله تعالى: ﴿ مَن كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمَنِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَنُ بِالْإِيمَنِ وَلَكِن مَن شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبُ مِنَ اللَّهِ ﴾ [النحل: ١٠٦].

فإذا انتفى حُكْم الكفر ، وهو أعظم الذنوب بالإكراه، فما دونه من باب أولى؛ وذلك لأن المكره غير قاصد للشيء، فإذا حصل المفطر للإنسان بدون قصد منه؛ مثل: أن يتمضمض، فينزل الماء إلى جوفه، فلا قضاء عليه؛ لأنه بغير اختياره.